Thoái hóa đa khớp là gì? Mức độ nguy hiểm và điều trị

Thoái hóa đa khớp xảy ra khi hiện tượng thoái hóa xảy ra từ 2 khớp trở lên. Bệnh lý này có tiến triển mãn tính và thường không thể điều trị dứt điểm. Mục đích của việc điều trị chủ yếu là kiểm soát triệu chứng, cải thiện chất lượng cuộc sống và làm chậm quá trình hư hại mô sụn.

Thoái hóa đa khớp là gì?

Thoái hóa khớp là dạng viêm khớp phổ biến nhất. Bệnh xảy ra khi sụn bọc ở khớp bị hao mòn, tổn thương, dẫn đến hiện tượng cứng khớp và đau nhức khi vận động.

Hiện tượng thoái hóa thường xảy ra ở một hoặc nhiều khớp có tần suất hoạt động thường xuyên như khớp vai, cổ, khớp gối, khớp bàn chân, khớp cổ tay,… Trường hợp xảy ra ở 2 khớp trở lên được gọi là thoái hóa đa khớp.

Thoái hóa đa khớp tiến triển dần theo thời gian và không thể điều trị dứt điểm. Bệnh có chủ yếu gặp ở người cao tuổi và người thường xuyên lao động nặng nhọc.

Triệu chứng nhận biết bệnh thoái hóa đa khớp

Khi mới hình thành, bệnh thoái hóa đa khớp thường không phát sinh bất cứ triệu chứng lâm sàng nào. Tuy nhiên theo thời gian, mức độ tổn thương ở sụn khớp tiến triển dần và gây ra các triệu chứng sau:

• Đau và cứng khớp: Đây là triệu chứng điển hình của bệnh thoái hóa xương khớp. Cơn đau thường tăng lên khi hoạt động và có xu hướng thuyên giảm sau khi nghỉ ngơi.
• Khớp phát ra âm thanh khi vận động: Triệu chứng này thường phát sinh khi sụn bị bào mòn hoàn toàn, khiến các đầu xương va chạm vào nhau trong quá trình vận động và tạo ra âm thanh.
• Giảm phạm vi chuyển động: Thoái hóa đa khớp có thể làm giảm phạm vi và cường độ của khớp. Khả năng vận động suy yếu sẽ kéo theo tình trạng suy giảm cơ bắp (chứng teo cơ).
• Gai xương: Để bù lấp các mô sụn bị bào mòn, cơ thể thường có xu hướng hình thành các gai xương ở vị trí này. Tuy nhiên sự xuất hiện của các gai xương có thể gây sưng đau và biến dạng khớp.
• Bề mặt da bao quanh khớp đỏ và nóng: Tổn thương ở mô sụn và xương có thể kích thích các mô mềm xung quanh khiến vùng da có xu hướng đỏ, nóng hơn bình thường.

Nguyên nhân gây thoái hóa đa khớp

Nguyên nhân chủ yếu gây ra tình trạng thoái hóa đa khớp là do quá trình lão hóa. Quá trình này khiến các tế bào xương khớp bị suy yếu, giảm chức năng hoạt động, tái tạo và phục hồi. 

Bên cạnh đó, bệnh cũng có thể khởi phát do những nguyên nhân sau:

• Chấn thương ở khớp: Chấn thương vật lý có thể khiến khớp hư hại và tổn thương nặng nề. Trong trường hợp không được điều trị dứt điểm, vị trí tổn thương có thể tiến triển và thoái hóa dần theo thời gian.
• Thừa cân – béo phì: Trọng lượng cơ thể cao gây sức ép lên các khớp (đặc biệt là khớp gối). Theo thời gian, các khớp này có thể bị thoái hóa và hư hại.
• Sai lệch cấu trúc xương bẩm sinh: Ổ khớp có cấu trúc chặt chẽ và hoàn chỉnh giúp cơ thể di chuyển nhịp nhàng. Tuy nhiên ở những trường họp bị sai lệch cấu trúc, các đầu xương và sụn có thể va chạm vào nhau khi di chuyển. Tình trạng này kéo dài khiến mô sụn bị bào mòn và làm phát sinh bệnh thoái hóa đa khớp.
• Di truyền: Các chuyên gia xương khớp cho biết, thoái hóa đa khớp có xu hướng di truyền ở những người thân trong gia đình.

Thoái hóa đa khớp thường xảy ra ở người trên 65 tuổi và chủ yếu gặp ở nam giới. Tuy nhiên bệnh cũng có thể phát sinh ở người trẻ tuổi do thói quen sinh hoạt – vận động thiếu lành mạnh và phụ nữ mãn kinh do suy giảm nội tiết tố.

Mức độ nguy hiểm của bệnh thoái hóa đa khớp

Thoái hóa đa khớp là bệnh lý tiến triển dần theo thời gian. Ở những người mắc phải bệnh lý này, cơ thể thường có xu hướng phát triển các mô xương ở những vị trí sụn bị bào mòn. Hiện tượng này dẫn đến sự xuất hiện của gai xương và tăng nguy cơ biến dạng khớp.

Trong trường hợp không kịp thời loại bỏ gai xương, khớp có thể bị biến dạng và mất hoàn toàn chức năng vận động. Bên cạnh đó ở một số trường hợp, gai xương có thể gây tổn thương màng dịch và gây ra hiện tượng u nang bao hoạt dịch.

Bên cạnh các biến chứng nguy hiểm, bệnh thoái hóa đa khớp còn gây ra các triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến khả năng di chuyển và làm giảm chất lượng cuộc sống.

Chẩn đoán thoái hóa đa khớp

Thông thường, bác sĩ thường đánh giá tiền sử bệnh lý, khám thực thể và lâm sàng trước khi thực hiện xét nghiệm.

Các xét nghiệm cần thiết trong quá trình chẩn đoán thoái hóa đa khớp, bao gồm:

• X-Quang: X-Quang là xét nghiệm hình ảnh bắt buộc trong chẩn đoán các bệnh lý về xương khớp. Hình ảnh từ xét nghiệm này cho phép bác sĩ quan sát biểu hiện của khớp và đưa ra chẩn đoán. Thông thường bệnh thoái đa khớp thường khiến cho khớp có không gian hẹp hơn và xuất hiện các gai xương nhỏ.
• MRI: MRI là xét nghiệm hình ảnh biểu hiện rõ cấu trúc của các mô mềm. Xét nghiệm này được thực hiện nếu bác sĩ nghi ngờ thoái hóa đa khớp là biến chứng của tình trạng nhiễm khuẩn mô mềm.

Sau khi xác định khớp bị tổn thương, bác sĩ sẽ tiến hành chẩn đoán phân biệt với các dạng viêm khớp khác như viêm khớp tự phát vị thành niên, viêm khớp dạng thấp, viêm khớp nhiễm khuẩn, bệnh gout,…

Trong chẩn đoán phân biệt, bác sĩ thường yêu cầu xét nghiệm máu và dịch khớp để loại trừ tổn thương khớp do rối loạn tự miễn, nhiễm trùng và do acid uric.

Bệnh thoái hóa đa khớp được điều trị như thế nào?

Mục đích của việc điều trị bệnh thoái hóa đa khớp là phục hồi/ duy trì chức năng khớp, cải thiện triệu chứng và làm chậm quá trình thoái hóa.

Điều trị ban đầu chủ yếu là sử dụng thuốc, thay đổi lối sống và áp dụng vật lý trị liệu. Nếu các triệu chứng tiếp tục tiến triển, bác sĩ có thể yêu cầu can thiệp ngoại khoa để cải thiện.

1. Điều trị bảo tồn

Điều trị bảo tồn là tổng hợp các phương pháp điều trị không xâm lấn như sử dụng thuốc, áp dụng các kỹ thuật vật lý trị liệu và thay đổi lối sống.

– Sử dụng thuốc

Thuốc được sử dụng trong điều trị thoái hóa đa khớp với mục đích giảm đau và cải thiện các triệu chứng đi kèm. Các loại thuốc thường được sử dụng, bao gồm:

• Thuốc giảm đau thông thường – Acetaminophen: Nhóm thuốc này có tác dụng giảm cơn đau nhẹ đến trung bình. Thuốc khá an toàn và ít gây nguy hiểm khi sử dụng. Tuy nhiên nếu dùng trong điều trị dài hạn, Acetaminophen có thể gây độc cho gan và thận.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Các NSAID (Ibuprofen, Naproxen, Diclofenac,….) thường được sử dụng khi cơn đau không có đáp ứng với Acetaminophen. Tuy nhiên nhóm thuốc này có thể gây loét dạ dày và tăng nguy cơ xuất huyết tiêu hóa. Để giảm thiểu rủi ro khi sử dụng, bạn có thể dùng các dạng bào chế tại chỗ hoặc thay thế bằng thuốc ức chế chọn lọc COX – 2 (một nhóm nhỏ thuộc NSAID).
• Miếng dán Capsaicin: Capsaicin là hoạt chất có nguồn góc từ ớt. Hoạt chất này thẩm thấu vào niêm mạc và giúp giảm đau tại chỗ.
• Thuốc giảm đau opioid: Opioid là thuốc giảm đau gây nghiện có tác dụng cải thiện cơn đau có mức độ từ trung bình đến nghiêm trọng. Tuy nhiên nhóm thuốc này có khả năng gây nghiện nên chỉ được sử dụng trong những trường hợp thực sự cần thiết.

– Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu bao gồm các phương pháp có tác dụng giảm đau và cải thiện chức năng vận động của khớp. Vật lý trị liệu được đánh giá có độ an toàn cao, tác dụng lâu dài và hiếm khi gây ra tác dụng phụ khi áp dụng. Tuy nhiên phương pháp này thường có tác dụng chậm và cần phải kiên trì thực hiện trong một thời gian dài.

Các kỹ thuật trong vật lý trị liệu có thể được áp dụng cho bệnh nhân thoái hóa đa khớp, bao gồm:

• Liệu pháp xoa bóp: Liệu pháp này sử dụng lực từ bàn tay để xoa bóp xung quanh khớp bị tổn thương. Hoạt động này có thể kích thích tuần hoàn máu và thúc đẩy quá trình phục hồi mô sụn.
• Thủy/ nhiệt/ điện trị liệu: Là phương pháp trị liệu tận dụng nước, nhiệt độ và dòng điện. Các liệu pháp này có tác dụng cải thiện cơn đau, giảm viêm và sưng nóng ở khớp.
• Nẹp khớp: Ngoài ra bác sĩ cũng có thể yêu cầu nẹp các khớp bị thoái hóa nhằm hạn chế khả năng vận động trong một thời gian nhất định. Biện pháp này có tác dụng thúc đẩy mô sụn phục hồi và giảm thiểu cơn đau phát sinh.

– Thay đổi lối sống

Xây dựng lối sống lành mạnh có thể giảm tần suất và mức độ của các triệu chứng do thoái hóa đa khớp gây ra. Bên cạnh đó, chế độ sinh hoạt khoa học còn giúp kiểm soát mức độ tiến triển và thúc đẩy quá trình hồi phục mô sụn.

• Giảm cân: Giảm cân có vai trò to lớn đối với bệnh thoái hóa đa khớp. Cân nặng thấp có thể giảm áp lực lên khớp và làm chậm quá trình thoái hóa. Vì vậy bạn nên giảm cân khoa học bằng cách tập thể dục thường xuyên và xây dựng chế độ dinh dưỡng ít chất béo.
• Tập thể dục thường xuyên: Các chuyên gia cho biết, việc luyện tập thường xuyên không chỉ kiểm soát cân nặng mà còn thúc đẩy quá trình hồi phục mô sụn. Lý do là khi hoạt động thể chất, màng dịch sẽ tiết ra chất nhờn nhằm làm trơn các mô sụn và giảm ma sát giữa các đầu xương.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý: Các thực phẩm được thu nạp có thể hỗ trợ làm giảm cơn đau hoặc kích thích phản ứng viêm tại khớp bị thoái hóa. Do đó xây dựng chế độ ăn uống hợp lý có thể kiểm soát được mức độ và tần suất các triệu chứng của bệnh.
• Thay đổi một số thói quen thiếu lành mạnh: Bên cạnh đó, bạn cần hạn chế thức khuya, vận động quá mức, sử dụng rượu bia và hút thuốc lá khi mắc bệnh thoái hóa đa khớp. Các thói quen này có thể khiến quá trình thoái hóa diễn ra với tốc độ nhanh chóng.

2. Tiêm khớp

Trong trường hợp thoái hóa khớp tiếp tục tiến triển, bạn có thể được yêu cầu tiêm khớp nhằm giảm sưng viêm, đau nhức và cải thiện chức năng vận động.

– Tiêm corticosteroid

Corticosteroid làm giảm sưng viêm bằng cách ức chế hoạt động miễn dịch của cơ thể. Mỗi liều tiêm corticosteroid có tác dụng trong khoảng 3 tháng. Tuy nhiên loại thuốc này có thể gây loãng xương, hư hại khớp và một số tác dụng phụ nghiêm trọng khác.

– Tiêm hyaluronic acid

Hyaluronic acid là dịch nhờn được cơ thể sản xuất nhằm giảm ma sát khi khớp vận động. Với những người bị thoái hóa đa khớp, hàm lượng hyaluronic acid được sản xuất có xu hướng thuyên giảm, gây ra tình trạng khô, cứng khớp và đau nhức khi vận động. Do đó bác sĩ sẽ tiến hành tiêm thành phần này khớp nhằm giảm cứng khớp, cải thiện phạm vi và khả năng chuyển động.

– Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu (PRP)

Phương pháp này có tác dụng phục hồi chức năng khớp và tái tạo mô sụn. Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu được thực hiện bằng cách chiết tách tiểu cầu của chính bệnh nhân. Sau đó dùng huyết tương chứa tiều cầu tiêm trực tiếp vào các khớp bị thoái hóa.

Phương pháp này được đánh giá đem lại cải thiện lâm sàng rõ rệt sau 3 – 6 tháng và hiếm khi gây kích ứng. Tuy nhiên tiêm huyết tương giàu tiểu cầu có chi phí đắt đỏ và chưa thực sự phổ biến.

3. Phẫu thuật

Phẫu thuật chỉ được cân nhắc khi điều trị bảo tồn không đem lại kết quả khả quan và khớp có dấu hiệu biến dạng nghiêm trọng. Phẫu thuật thoái hóa đa khớp bao gồm phẫu thuật nội soi và phẫu thuật mở (phương pháp phẫu thuật truyền thống).

Các thủ thuật được thực hiện trong phẫu thuật thoái hóa đa khớp, bao gồm:

• Loại bỏ gai xương: Gai xương được loại bỏ có thể giảm tình trạng đau, sưng viêm và khôi phục chuyển động của khớp.
• Phẫu thuật thay thế khớp: Thủ thuật này chỉ được thực hiện khi khớp bị hư hại hoàn toàn và không còn khả năng tái tạo. Khi thực hiện, bác sĩ sẽ loại bỏ khớp cũ và thay thế bằng loại khớp nhân tạo.
• Phẫu thuật chỉnh hình: Với những người bị biến dạng khớp, bác sĩ có thể thực hiện chỉnh hình cấu trúc xương nhằm ổn định chức năng hoạt động.

Phẫu thuật là phương pháp có nhiều rủi ro tiềm ẩn, bao gồm nhiễm trùng, tái phát gai xương, chảy máu kéo dài, tổn thương mô mềm,… Do đó phương pháp này chỉ được thực hiện trong trường hợp không còn lựa chọn nào khác.

4. Các phương pháp điều trị khác

Bên cạnh các phương pháp điều trị chính, bệnh thoái hóa đa khớp cũng có thể được điều trị bằng các biện pháp sau:

• Thuốc bổ sung Glucosamine và Chondroitin: Nhóm thuốc bổ sung có thể được sử dụng nhằm tái tạo mô sụn bị bào mòn và làm chậm quá trình thoái hóa.
• Châm cứu: Châm cứu là phương pháp điều trị có nguồn gốc từ Đông y. Phương pháp này sử dụng kim châm nhằm đả thông kinh mạch, giúp tăng cường tuần hoàn máu và giảm sưng đau ở khớp.
• Thảo dược: Ngoài việc dùng thuốc giảm đau, bạn cũng có thể thay thế bằng cách sử dụng các loại thảo dược có tác dụng chống viêm như phòng phong, cam thảo, sinh khương,…

Phòng ngừa bệnh thoái hóa đa khớp

Thoái hóa đa khớp là bệnh lý mãn tính, có xu hướng kéo dài và không thể điều trị dứt điểm. Vì vậy bạn nên thực hiện các biện pháp phòng ngừa nhằm bảo vệ sức khỏe xương khớp và giảm nguy cơ mắc bệnh.

Các biện pháp giúp phòng ngừa bệnh thoái hóa đa khớp, bao gồm:

• Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, hạn chế ăn quá nhiều thịt đỏ, trứng, dầu mỡ, gia vị,… Thay vào đó nên tăng cường bổ sung nước, ăn rau xanh và trái cây.
• Tập thể dục từ 10 – 30 phút mỗi ngày. Nếu không có quá nhiều thời gian, bạn có thể luyện tập bằng cách đi lại sau 2 giờ làm việc để giảm áp lực lên cột sống và xương cổ tay.
• Hạn chế mang vác nặng và lao động quá mức. Trong trường hợp tính chất công việc phải vận động nhiều, bạn nên sử dụng các thiết bị hỗ trợ nhằm hạn chế tác động xấu đến hệ thống xương khớp.
• Kiểm soát cân nặng bằng chế độ dinh dưỡng và thói quen luyện tập khoa học.
• Không nên sử dụng rượu bia, đồ uống chứa cồn và hút thuốc lá.
• Thận trọng trong việc sử dụng các chế phẩm có chứa corticosteroid.

Thoái hóa đa khớp là bệnh xương khớp khá thường gặp. Tuy nhiên tình trạng thoái hóa diễn ra trên nhiều khớp có thể gây khó khăn hơn trong việc vận động và điều trị. Vì vậy nếu nhận thấy các triệu chứng của bệnh, bạn nên thăm khám trong thời gian sớm nhất.