Thoái hóa cột sống thắt lưng – Nguyên nhân, dấu hiệu và điều trị

Thoái hóa cột sống thắt lưng là bệnh xương khớp liên quan đến tình trạng lão hóa và tổn thương ở các đốt sống cấu thành cột sống. Đặc trưng của bệnh chính là sự kích hoạt những cơn đau ở vùng thắt lưng, có thể lan rộng ra khu vực cận kề.

Bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng là gì?

Thoái hóa cột sống thắt lưng là bệnh mãn tính xuất hiện khi đĩa đệm cũng như đốt sống bị lão hóa. Những sự thay đổi này khiến người bệnh gặp phải tình trạng đau nhức, vận động bị hạn chế do dây thần kinh bị chèn ép.

Thống kê từ Viện phẫu thuật chỉnh hình Hoa Kỳ cho biết có khoảng hơn 85% số người trên 60 tuổi mắc bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng. Tuy nhiên, do nhiều yếu tố khác nhau mà hiện nay những người trẻ cũng có nguy cơ cao mắc bệnh lý này.

Nắm được một số thông tin quan trọng về bệnh sẽ giúp bạn sớm phát hiện khi bệnh mới kích hoạt.

Nguyên nhân

Bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng thường khởi phát cùng với quá trình lão hóa chung của cơ thể. Đây là quy luật tự nhiên tỉ lệ thuận với tuổi tác của bạn.

Tuổi càng lớn thì quá trình lão hóa diễn ra càng nhanh chóng. Lúc này hàm lượng glucosamine và collagen trong cơ thể giảm sút nghiêm trọng. Cùng với đó, quá trình tổng hợp canxi cho việc tái tạo các tế bào xương mới cũng suy giảm. Hệ quả là xương khớp, nhất là khu vực cột sống thắt lưng phải chịu nhiều áp lực sẽ dễ dàng thoái hóa.

Ngoài ra, bệnh lý này cũng có thể dễ kích hoạt khi có sự cộng hưởng từ các yếu tố sau:

• Chấn thương: Điển hình nhất là chấn thương ngay tại cột sống thắt lưng. Dù đã được chữa lành ngay sau đó thì vẫn sẽ để lại những di chứng. Đây chính là nguyên nhân kích hoạt và thúc đẩy quá trình thoái hóa.
• Tính chất công việc: Ít vận động, duy trì quá lâu một tư thế hay phải vận động quá nhiều, mang vác nặng cũng sẽ khiến cho cột sống thắt lưng bị tổn thương.
• Hút thuốc lá: Khói thuốc chứa nhiều nicotine – gây ức chế quá trình hấp thu canxi và vitamin D. Điều này làm tăng nguy cơ mất canxi trong xương và kích thích quá trình lão hóa xương khớp.
• Chế độ dinh dưỡng: Khẩu phần ăn thiếu hụt canxi, vitamin và các dưỡng chất thiết yếu cũng là tác nhân khiến cột sống thắt lưng bị thoái hóa.
• Giới tính: Thống kê cho thấy, nam giới có nguy cơ mắc bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng cao hơn phụ nữ.
• Thừa cân, béo phì: Thường khiến cho cột sống thắt lưng phải chịu nhiều áp lực hơn. Đặc biệt là khi di chuyển và vận động.

Hình ảnh và triệu chứng thoái hóa cột sống thắt lưng

Biểu hiện của bệnh phụ thuộc rất nhiều vào mức độ cùng thể trạng của người bệnh. Thông thường, bạn sẽ gặp một số triệu chứng dưới đây:

• Tình trạng đau vùng thắt lưng xuất hiện một vách đột ngột.
• Khi vận động hay thay đổi tư thế, những cơn đau sẽ trở nên dữ dội hơn.
• Cơn đau có thể lan sang các khu vực cận kề như hông, hay xuống cả vùng mông và chi dưới.
• Chức năng vận động bị hạn chế, khó gập cúi người hay xoay lưng.
• Tình trạng co cứng vùng lưng dưới có thể xuất hiện, nhất là khi ngủ dậy.
• Rối loạn hoạt động của bàng quang hay ruột.
• Chức năng tình dục cũng bị ảnh hưởng, khó thực hiện các tư thế khó khi quan hệ.

Sau đây là một số hình ảnh về bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng:

Biến chứng

Bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng có thể phát sinh một số vấn đề rủi ro khi không sớm can thiệp đúng cách và nghiêm tục trong điều trị. Thông thường, cột sống suy yếu sẽ khiến cho khả năng vận động của người bệnh bị hạn chế. Nhiều trường hợp, cấu trúc cột sống của người bệnh còn có xu hướng biến dạng. Biểu hiện dễ nhận biết đó là hình dáng cơ thể bị cong vẹo.

Đặc biệt, các biến chứng nghiêm trọng có thể sẽ xuất hiện khi hệ thống dây thần kinh bị chèn ép quá mức. Nhất là khi có sự hình thành của các gai xương ở đốt sống.

Người bệnh có nguy cơ cao gặp phải các vấn đề sau:

• Đau dây thần kinh tọa
• Chèn ép tủy thắt lưng cùng
• Thoát vị đĩa đệm thắt lưng

Nếu không được phát hiện và kiểm soát kịp thời, khả năng vận động của người bệnh có thể bị lấy đi hoàn toàn, nguy cơ bại liệt là rất cao.

Chẩn đoán bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng

Việc chấn đoán bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng sẽ được tiến hành với 2 bước cơ bản như sau:

Thăm khám lâm sàng:

Bác sĩ sẽ dựa vào các triệu chứng mà bạn gặp phải để đưa ra chẩn đoán ban đầu. Một số vấn đề sau có thể được đề cập:

• Thời gian và tần suất triệu chứng xuất hiện
• Tiền sử bệnh lý của bạn, nhất là các bệnh xương khớp
• Chế độ ăn uống, sinh hoạt cũng như làm việc của bạn
• Tiền sử bệnh lý của người thân trong gia đình

Xét nghiệm hình ảnh:

Các xét nghiệm hình ảnh có thể bao gồm:

• Chụp X-quang: Hình ảnh của các đốt sống ở vùng cột sống thắt lưng sẽ được hiển thị rõ ràng. Từ đó, giúp bác sĩ quan sát và nhận điện các nguyên nhân kích hoạt tình trạng đau thắt lưng. Đôi khi có thể là gãy xương, có khối u hay nhiễm trùng…
• Chụp cắt lớp vi tính: Sẽ cho hình ảnh cắt ngang qua cấu trúc của cột sống thắt lưng. Bác sĩ sẽ dễ dàng phát hiện nếu có các dị tật bẩm sinh như khối u bất thường, hẹp ống sống…
• Chụp cộng hưởng từ: Cung cấp hình ảnh mô tả chi tiết về các mô mềm ở cột sống thắt lưng như đĩa đệm, dây thần kinh… Từ đó giúp bác sĩ xác định vị trí đĩa đệm và dây thần kinh bị chèn ép.
• Chụp X-quang có tiêm thuốc nhuộm: Thường được chỉ định khi bác sĩ nghi ngờ người bệnh bị hẹp ống sống. Xét nghiệm này giúp thấy rõ áp lực đè nén lên các rễ dây thần kinh và tủy sống.

Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện xét nghiệm thần kinh. Từ đó giúp xác định cụ thể hơn vị trí của các dây thần kinh bị chèn ép.

Cách điều trị bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng

Sau khi tiến hành việc chẩn đoán để xách định hiện trạng bệnh, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị. Tùy thuộc vào biểu hiện triệu chứng, mức độ tổn thương cột sống mà mỗi đối tượng người bệnh sẽ được điều trị theo một phác đồ khác nhau.

1. Điều trị bảo tồn

Đây chính là tập hợp của nhiều liệu pháp không can thiệp ngoại khoa. Các phương pháp này có thể bao gồm:

Dùng thuốc Tây:

Mục đích của việc dùng thuốc là ức chế tình trạng đau nhức, giúp người bệnh thoải mái hơn khi vận động. Acetaminophen, Opioids, Tramadol… là những loại thuốc giảm đau được dùng phổ biến nhất.

Ngoài ra, một số loại thuốc giãn cơ, thuốc kháng viêm không steroid hay thuốc chống trầm cảm cũng có thể được chỉ định. Thông dụng nhất là khi các loại thuốc giảm đau thông thường không đáp ứng được triệu chứng.

Các loại thuốc nói trên đều chỉ có tác dụng ức chế tạm thời tình trạng đau nhức, không được khuyến cáo sử dụng kéo dài. Bạn cần dùng thuốc đúng cách theo chỉ định bác sĩ để tránh rủi ro phát sinh.

Liệu pháp nhiệt:

Đây là một liệu pháp giảm đau không dùng thuốc được rất nhiều người bệnh áp dụng. Chỉ cần sử dụng túi chườm ấm hay lạnh áp lên vùng bị đau nhức sẽ giúp bạn thoải mái hơn.

Khi có nhiệt nóng tác động, tuần hoàn máu sẽ được kích thích, giúp làm giãn không gian ở giữa các đốt sống. Điều này không chỉ ức chế các cơn đau mà còn ngăn ngừa tình trạng cứng khớp.

Còn việc sử dụng nhiệt lạnh sẽ thường được dùng nếu có tình trạng sưng viêm đi kèm. Nhiệt độ thấp có tác dụng làm co mạch, giúp giảm đau và ngăn ngừa sự phát tiển của phản ứng viêm.

Liệu pháp châm cứu:

Cơn đau sẽ được ức chế nhờ việc tác động kim châm lên các rễ dây thần kinh và mạch máu. Đây là phương pháp bắt nguồn từ y học cổ truyền nhưng đã được khoa học công nhận về kết quả điều trị.

Ngoài châm cứu thủ công, các cơ sở y tế còn tận dụng dòng điện hay tác dụng nhiệt để nâng cao hiệu quả. Để tránh rủi ro phát sinh, việc châm cứu phải được thực hiện bởi những người có chuyên môn.

Ngoài các liệu pháp trên, bác sĩ còn có thể chỉ định người bệnh kết hợp thực hiện các bài tập trị liệu. Việc tập luyện khoa học sẽ giúp giảm đau, tăng khả năng chịu đựng áp lực đồng thời cải thiện chức năng vận động cho cột sống. Một số bộ môn như yoga, bơi lội… cũng rất phù hợp cho những bệnh nhân thoái hóa cột sống thắt lưng.

2. Can thiệp phẫu thuật

Phẫu thuật sẽ được chỉ định khi các phương pháp điều trị bảo tồn không đáp ứng triệu chứng của bệnh.

Phương pháp phẫu thuật điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng, bao gồm:

• Cắt bỏ một phần xương cột sống thắt lưng: Sẽ được chỉ định với người bệnh bị hẹp ống sống. Phần xương cột sống gây chèn ép rễ dây thần kinh và tủy sống sẽ được cắt bỏ.
• Sửa chữa cấu trúc cột sống: Thường được thực hiện khi cột sống của người bệnh bị thoái hóa nghiêm trọng khiến cấu trúc bị thay đổi, biến dạng. Một số bộ phận nhân tạo có thể được sử dụng để kết nối các đốt sống.
• Cắt bỏ đĩa đệm: Được chỉ định khi có một phần đĩa đệm nhô ra chèn ép lên dây chằng và những cơ quan lân cận. Nhiều người bệnh còn phải thực hiện việc cấy ghép đĩa đệm nhân tạo.

Can thiệp ngoại khoa có tác dụng khắc phục triệu chứng và hỗ trợ cải thiện khả năng vận động của cột sống. Tuy nhiên, biện pháp này tiềm ẩn không ít biến chứng nguy hiểm cả trong và sau khi thực hiện. Điển hình nhất là gây tổn thương dây thần kinh, chảy máu bất thường hay phát sinh nhiễm trùng.

Biện pháp chăm sóc và dự phòng

Thoái hóa cột sống thắt lưng là bệnh mãn tính rất khó điều trị. Chính vì vậy bạn cần chú ý đến các biện pháp chăm sóc và dự phòng. Điều này không chỉ hỗ trợ khắc phục mà còn giúp phòng ngừa bệnh hiệu quả.

Một số khuyến nghị sau sẽ rất hữu ích cho bạn:

• Tuyệt đối không cố định cơ thể trong một tư thế quá lâu, cách vài tiếng bạn nên đứng dậy đi lại một lần để giảm áp lực lên hệ thống xương khớp.
• Không duy trì các tư thế xấu, khi đứng, ngồi hay nằm nghỉ ngơi phải luôn giữ cho cột sống được thẳng.
• Thường xuyên tập luyện để tăng cường sức khỏe cơ bắp và xương khớp. Tập luyện còn đem lại vô vàn các lợi ích khác cho sức khỏe như cải thiện tuần hoàn máu, kích thích quá trình trao đổi chất.
• Thiết lập chế độ ăn uống lành mạnh, tăng cường bổ sung các thực phẩm giàu vitamin, omega-3 và khoáng chất để chống lại quá trình oxy hóa. Đặc biệt, nhóm thực phẩm giàu canxi và vitamin D là tốt nhất cho sức khỏe xương khớp.
• Tránh ăn các loại đồ ăn nhanh, mỡ động vật, thức ăn nhiều muối, đường. Đồng thời hạn chế sử dụng rượu bia, thuốc lá và chất kích thích.
• Nếu đang gặp vấn đề với cân nặng, hãy cố gắng thiết lập liệu trình giảm cân khoa học.

Thoái hóa cột sống thắt lưng mặc dù là bệnh mãn tính nhưng vẫn có thể kiểm soát tốt nếu bạn sớm thăm khám và điều trị nghiêm túc. Ngoài việc tuân thủ phác đồ từ bác sĩ hãy chú ý đến các biện pháp chăm sóc cũng như dự phòng để rút ngắn thời gian điều trị. Đồng thời cũng sẽ giúp ngăn ngừa những vấn đề nghiêm trọng phát sinh.