Mai mực

Mai mực là vị thuốc lạ, có đặc tính dược lý đa dạng. Theo Đông Y, dược liệu này có vị mặn, tính ấm, tác dụng thu liễm, làm se, giảm chất chua, cầm máu và khử hàn thấp. Vì vậy mai mực thường được dân gian sử dụng để chữa đau dạ dày, đại tiện ra máu và thổ huyết.

• Tên gọi khác: Mai mực cá, Ô tặc cốt, Hải phiêu tiêu
• Tên khoa học: Sepia esculenta Hoyle/ Sepia andrean Steen-Strup
• Họ: Cá mực (danh pháp khoa học: Sepiidae)
• Mai mực phơi khô được gọi là ô tặc cốt

Mô tả dược liệu

Dược liệu mai mực là mai phơi khô của mực ván, mực cơm, mực ống hoặc mực nang

1. Đặc điểm

Mực là động vật sống ở vùng nước có độ mặn cao.Loài động vật này sinh sống thành bầy và thường kiếm ăn ở tầng nước trên.

Mực có phần thân và phần đầu rõ ràng. Phần thân có dạng ống dài và rỗng bên trong. Trong khi đó phần đầu nhỏ và có nhiều xúc tu. Mực thường có màu trắng, đốm tím nhưng khi còn sống màu da có thể thay đổi tùy theo màu nước để tránh các loài động vật khác.

Khi bị tấn công, mực sẽ bơi giật lùi và phun mực đen ra nhằm lẩn trốn. Loài động vật này rất ưa sáng nên tập trung chủ yếu ở vùng biển có nhiều nắng. Thức ăn của mực là tôm, cá con, trứng cá và một số sinh vật nhỏ khác.

2. Bộ phận dùng

Toàn thân con mực đều được sử dụng. Trong đó mai mực được dùng riêng để làm thuốc.

3. Phân bố

Mực sinh sống nhiều hầu hết các vùng biển trên thế giới. Ở nước ta, mực sinh sống nhiều ở vùng biển của tỉnh Khánh Hòa, Hải Phòng, Quảng Ninh, Hà Tĩnh, Thanh Hóa và Nghệ An.

4. Thu bắt – sơ chế

Mực được thu bắt quanh năm. Sau khi bắt về, đem rửa sạch và mổ lấy thịt. Lấy mai mực ra khỏi thân, đem ngâm rửa cho hết mặn và phơi khô. Khi dùng dược liệu, nên cạo sạch vỏ cứng và tán nhỏ.

5. Bảo quản

Nơi khô ráo.

6. Thành phần hóa học

Mai mực chứa chủ yếu là các thành phần vô cơ, bao gồm muối natri clorua, canxi photphat, canxi carbonate, chất keo và một số ít chất hữu cơ.

Vị thuốc mai mực

1. Tính vị

Vị mặn, tính ôn

2. Qui kinh

Quy vào kinh Thận và Can.

3. Tác dụng dược lý

– Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:

• Hàm lượng canxi carbonat trong dược liệu có tác dụng trung hòa dịch vị dạ dày. Từ đó giúp làm giảm tình trạng ợ nóng, ợ chua, buồn nôn và nôn mửa sau khi ăn.
• Ngoài ra, canxi carbonat còn có tác dụng giảm kích thích ở niêm mạc dạ dày và giúp phục hồi các tế bào bị viêm loét.
• Mai mực còn có khả năng ức chế kháng cholinergic giúp ngăn chặn quá trình sản sinh axit dịch vị.
• Chất pectin trong mai mực có thể tạo màng bảo vệ ổ loét, ngăn ngừa tình trạng xuất huyết dạ dày. Ngoài ra bột mai mực còn có tác dụng đông máu và cầm máu tại chỗ.

– Theo Đông Y:

• Tác dụng: Trừ khí hư, làm lành vết loét, cầm máu, cố tinh và khử hàn thấp.
• Chủ trị: Mắt mờ, bế kinh, xích bạch đới, băng huyết, tai chảy mủ, loét dạ dày, ho lao lực, thừa nước chua.

4. Cách dùng – liều lượng

Mai mực chủ yếu được dùng ngoài (tán bột, rắc lên vết thương). Ngoài ra dược liệu cũng được dùng ở dạng thuốc bột hoặc thuốc viên. Liều dùng tham khảo: 4 – 6g/ ngày.

Bài thuốc chữa trị bệnh từ mai mực

1. Bài thuốc chữa viêm dạ dày tá tràng và đại tiện táo

• Chuẩn bị: Bột bối mẫu 15% và bột mai mực 85%.
• Thực hiện: Trộn đều, mỗi lần dùng 4g uống với nước ấm. Nên dùng trước bữa ăn.

2. Bài thuốc giảm táo bón và ợ chua, ợ hơi

• Chuẩn bị: Thổ bối mẫu 6g, cam thảo 12g và mai mực 20g.
• Thực hiện: Đem các dược liệu tán nhỏ, sau đó rây cho mịn. Mỗi lần dùng 6g uống trước khi ăn 30 phút và dùng 2 lần/ ngày.

3. Bài thuốc làm tăng hồng cầu và chữa bệnh đau dạ dày

• Chuẩn bị: Bột mịn kê nội kim 4g, bột mịn mai mực 4g, bột cam thảo 0.2g và bột gạo nếp rang thơm 2g.
• Thực hiện: Đem các vị trộn đều. Khi dùng lấy bột thuốc trộn với 1 thìa cà phê và uống sau khi ăn. Ngày dùng 2 lần trong một thời gian dài.

4. Bài thuốc chữa chứng thổ huyết

• Chuẩn bị: Một lượng mai mực tán nhuyễn.
• Thực hiện: Mỗi lần dùng từ 1 – 2g uống với nước cơm hoặc nước sắc bạch cập (sắc 15 – 20g dược liệu với 300ml nước). Ngày dùng từ 4 – 5 lần cho đến khi khỏi.

5. Bài thuốc chữa tai chảy mủ

• Chuẩn bị: Xạ hương 0.4g và mai mực 2g.
• Thực hiện: Tan nhuyễn các dược liệu, sau đó dùng tăm bông chấm bột thuốc và ngoáy nhẹ vào bên trong tai.

6. Bài thuốc chữa đau dạ dày do tiết nhiều chất chua

• Chuẩn bị: Khô phàn 4 phần, mai mực 8 phần và diên hồ sách 1 phần.
• Thực hiện: Đem các dược liệu đi nghiền thành bột, rây cho mịn, sau đó thêm mật ong 6 phần trộn đều, làm thành hoàn. Mỗi lần dùng 12g, ngày dùng 3 lần và uống sau khi ăn.

7. Bài thuốc trị chứng băng huyết ở nữ giới, xuất huyết trĩ, đại tiện ra máu

• Chuẩn bị: Cam thảo 4g, tông thán, ngũ bội tử mỗi thứ 6g, xuyến thảo 8g, mẫu lệ, bạch truật, long cốt, địa du, bạch thược và hoàng kỳ mỗi thứ 12g, mai mực 16g.
• Thực hiện: Đem các vị sắc uống hằng ngày.

8. Bài thuốc trị chảy máu do vết thương hở

• Chuẩn bị: Phấn hoa tùng và mai mực, mỗi thứ bằng lượng nhau.
• Thực hiện: Nghiền thành bột, sau đó đem rây cho mịn. Thêm một ít băng phiến vào, trộn đều và rắc lên vết thương. Sau đó buộc chặt để cầm máu.

9. Bài thuốc trị bạch đới

• Chuẩn bị: Than quán chúng 30g, mai mực 63g và củ tam thất 8g.
• Thực hiện: Đem các dược liệu nghiền thành bột mịn. Mỗi lần dùng 12g uống cùng với nước sôi. Dùng đều đặn mỗi ngày cho đến khi khỏi.

10. Bài thuốc trị xích bạch đới

• Chuẩn bị: Sơn dược và mai mực mỗi thứ 16g, mẫu lệ, bạch thược, lộc giác sương, bạch vĩ, bạch truật, phục linh và bạch chỉ mỗi thứ 12g.
• Thực hiện: Đem các vị nghiền thành bột mịn, sau đó chế với mật/ hồ để làm thành viên. Ngày dùng 8g hoặc có thể dùng đến 12g.

11. Bài thuốc trị loét âm hộ

• Chuẩn bị: Mai mực.
• Thực hiện: Đem thiêu tồn tính, trộn đều với lòng đỏ trứng gà. Sau đó dùng hỗn dịch này thoa vào vết loét.

Lưu ý khi dùng dược liệu mai mực

Mai mực là vị thuốc quý, có đặc tính dược lý đa dạng. Tuy nhiên khi dùng bài thuốc từ dược liệu này, bạn nên lưu ý những thông tin sau:

• Không dùng dược liệu mai mực cho người có da nhiệt và âm hư.
• Dùng thuốc trong thời gian dài có thể gây táo bón. Nên trao đổi với bác sĩ để được chỉ định thuốc nhuận tràng, đồng thời cần ăn nhiều rau xanh và bổ sung đủ 2 lít nước/ ngày.
• Dùng mai mực dạng bột có tác dụng cầm máu tốt hơn dạng sắc.

Tự ý dùng bài thuốc chữa bệnh từ mai mực có thể không đem lại tác dụng như mong muốn và tăng nguy cơ phát sinh các tình huống rủi ro. Do đó trước khi dùng dược liệu này, bạn nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc.