Cây trâm bầu

Cây trâm bầu thường được nhân dân sử dụng để trị giun sán, giun kim, tiêu chảy, phong thấp và sốt rét rừng. Ngoài ra theo một số nghiên cứu khoa học, hạt trâm bầu còn có tác dụng lợi mật, kháng khuẩn, lợi tiểu và ức chế tế bào ung bướu.

• Tên gọi khác: Săng kê, Chưng bầu, Chưn bầu, Tim bầu, Song re.
• Tên khoa học: Combretum qualrangulare
• Họ: Bàng (danh pháp khoa học: Combretaceae)

Mô tả dược liệu trâm bầu

1. Đặc điểm của cây trâm bầu

Trâm bầu là cây bụi hoặc cây gỗ nhỏ, có chiều cao từ 2 – 10m, một số cây phát triển trong điều kiện lý tưởng có thể cao đến 12m. Thân có nhiều cành ngắn, cành non có 4 cạnh và mép có rìa mỏng. Lá mọc đối xứng, cuống ngắn, phiến hình trứng dài có gốc thuôn và đầu hơi nhọn, cả 2 mặt lá đều có lông nhưng mặt dưới nhiều hơn.

Hoa mọc thành cụm ở nách lá, mỗi cụm có nhiều hoa nhỏ màu vàng. Quả lớn, màu xanh, có 4 cánh mỏng, bên trong chứa nhiều hạt hình thoi.

2. Bộ phận dùng

Lá, rễ và hạt của cây trâm bầu được sử dụng để làm thuốc chữa bệnh.

3. Phân bố

Trâm bầu có nguồn gốc từ các nước Đông Dương (Campuchia, Lào và Việt Nam). Cây ưa mọc ở các vùng đất phèn, nước mặn và vùng nước ngọt. Nhân dân thường trồng cây để lấy củi, ít nơi trồng trâm bầu để làm dược liệu.

4. Thu hoạch – sơ chế

Lá và rễ được thu hái quanh năm. Quả và hạt được thu hái vào tháng 1 – 2 hằng năm. Có thể sử dụng dược liệu tươi hoặc phơi khô để dùng dần.

5. Bảo quản

Bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh nơi ẩm thấp và có ánh nắng trực tiếp.

6. Thành phần hóa học

Theo kết quả phân thích, hạt của cây trầm bầu có chứa acid oxalic tự do, oxalate calcium, acid béo, tannin, dầu béo 12%. Ngoài ra khi phân tích acid béo người ta nhận thấy hạt chứa acid linoleic 2.31% và acid palmitic 5.91%.

Vị thuốc trâm bầu

1. Tính vị

Đang cập nhật.

2. Quy kinh

Đang cập nhật.

3. Tác dụng dược lý của cây trâm bầu

– Tác dụng của cây trâm bầu theo Đông Y:

• Nhân dân thường dùng cây trâm bầu chữa nhiễm sán, giun kim, giun đũa, sốt rét rừng, phong thấp, tiêu chảy và trị đau bụng.
• Nhân dân Thái Lan thường dùng dược liệu để trị đau cơ và cầm máu vết thương.

– Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:

• Tác dụng lợi mật: Nghiên cứu cho thấy nước sắc từ lá dược liệu có tác tăng tiết mật, kích thích tiêu hóa, gia tăng cảm giác thèm ăn và cải thiện vị giác.
• Tác dụng lợi tiểu: Nước sắc từ cây trầm bầu có tác dụng tăng bài tiết nước tiểu chậm nhưng kéo dài.
• Tác dụng ức chế tế bào ung bướu: Qua một số nghiên cứu, lá và hạt của cây trâm bầu có tác dụng chống lại các yếu tố gây hại cho gan, ức chế tế bào ung bướu và các gốc tự do trong cơ thể. Ngoài ra hạt nano chiết xuất từ dược liệu còn có tác ngăn chặn tế bào ung thư phổi di căn.
• Tác dụng kháng khuẩn: Chiết xuất từ hạt trâm bầu có tác dụng đối kháng với trực khuẩn gram âm gây nhiễm trùng âm đạo và một số vi sinh vật kháng thuốc kháng sinh.
• Tác dụng hỗ trợ điều trị nhiễm HIV: Chiết xuất từ dược liệu có thể ức chế enzyme quan trọng trong quá trình nhân đôi của virus HIV-1.

4. Cây trâm bầu trị bệnh gì?

Hiện tại cây trâm bầu được sử dụng chủ yếu trong bài thuốc trị giun kim và giun đũa. Ngoài ra thảo dược này đang được nghiên cứu nhằm ứng dụng trong các chế phẩm hỗ trợ phòng ngừa và điều trị ung thư.

Hạt trâm bầu còn được dùng trong tổng hợp các chất tẩy rửa và sử dụng trong ngành công nghiệp xà phòng.

5. Cách dùng – liều lượng

Cây trâm bầu thường được sử dụng ở dạng bột là chủ yếu. Liều dùng thông thường: 15 – 20g/ ngày.

Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây trâm bầu

1. Bài thuốc chữa giun kim và giun đũa

• Chuẩn bị: Hạt trâm bầu và chuối chín.
• Thực hiện: Đem nướng hạt trầu bài rồi kẹp trong chuối chín rồi nhai nuốt. Trẻ em dùng từ 7 – 14g (khoảng 5 – 10 hạt), người lớn dùng 14 – 20g (khoảng 10 – 15 hạt).

2. Trà trâm bầu giúp nhuận gan

• Chuẩn bị: Hạt trâm bầu 20 – 30g.
• Thực hiện: Nấu nước uống và dùng như trà trong ngày.

3. Thuốc tẩy giun từ trâm bầu và lá mơ

• Chuẩn bị: Bột nếp 100g, bột từ hạt trâm bầu và lá mơ mỗi thứ 50g.
• Thực hiện: Đem tán bột dược liệu rồi trộn đều với bột nếp với một ít nước. Sau đó vo bột thành viên và hấp cách thủy cho chín. Mỗi sáng sau khi thức dậy, ăn một lượng vừa phải đồng thời không ăn thêm thực phẩm khác cho đến trưa. Áp dụng bài thuốc liên tục trong 4 – 5 ngày sẽ giúp tiêu diệt hoàn toàn giun ở trong đường ruột.

4. Bài thuốc trị cổ trướng và xơ gan

• Chuẩn bị: Lá cối xay, lá trâm bầu, vỏ cây vọng cách và vỏ cây quao nước mỗi thứ 50g, quả dứa dại và thân cây ráy gai mỗi thứ 200g.
• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.

Những điều cần lưu ý khi sử dụng cây trâm bầu

• Thận trọng khi sử dụng dược liệu trâm bầu cho phụ nữ mang thai và cho con bú.
• Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng kết hợp với các loại thuốc – đặc biệt là thuốc tác động đến men gan, thuốc lợi tiểu, thuốc trị nhiễm giun sán,…

Cây trâm bầu là vị thuốc quý và hiện đang được nghiên cứu để ứng dụng trong các chế phẩm chữa bệnh. Tuy nhiên trước khi dùng dược liệu này, bạn nên trao đổi với thầy thuốc để biết rõ liều lượng và thời gian sử dụng.