Táo ta

Táo ta là loại quả có vị chua nhẹ và ngọt mát. Loại quả này được tận dụng để điều trị chứng đau dạ dày, thiếu máu, tăng huyết áp, suy nhược thần kinh và giảm trí nhớ. Bên cạnh đó, hạt của táo ta (toan táo nhân) cũng được sao vàng, tán bột để làm dược liệu và được gọi là hắc táo nhân.

• Tên khác: Táo chua, toan táo nhân/ hắc táo nhân (hạt của quả táo ta)
• Tên khoa học: Ziziphus mauritiana
• Họ: Táo (danh pháp khoa học: Rhamnaceae)

Mô tả dược liệu táo ta

1. Đặc điểm thực vật

Táo ta là loại thực vật cây bụi, có nhiều cành và phát triển rậm rạp. Cây thân gỗ, cao từ 1.3 – 2m, một số cây có thể phát triển và cao đến 3 – 9m. Thân cây mọc thẳng, tán tỏa rộng và có lông phủ bên ngoài. Cành không có gai hoặc có các gai nhỏ, sắc và thẳng.

Lá cây mọc so le, phiến là hình trứng, chiều dài khoảng 2 – 6.5cm và rộng từ 1.5 – 4cm. Khác với táo tàu, lá táo ta được phủ lông màu trắng hoặc màu nâu ở cuống và mặt dưới. Mặt trên lá có màu xanh lục thẫm, gân lá hiện rõ và bề mặt bóng, xung quanh mép có các răng cưa sắc nhọn.

Cây có hoa màu vàng nhạt, mỗi hoa có 5 cánh và mọc thành từng cụm. Quả có đường kính từ 3 – 6cm, hình trứng ngược, vỏ mỏng, màu xanh và có thể chuyển sang vàng nhạt. Bên trong quả có chứa 1 hạt hình oval thuôn dài, kích thước khoảng 6mm.

2. Bộ phận dùng

Quả, lá và hạt của cây được dùng để làm thực phẩm và làm thuốc.

3. Phân bố

Cây táo ta phân bố nhiều ở nước ta, có thể được trồng để lấy quả hoặc mọc hoang ở các bụi rậm.

4. Thu hái – sơ chế

Được thu hái chủ yếu vào mùa Đông. Có thể dùng trực tiếp hoặc phơi khô, sử dụng để ngâm rượu, sắc uống,…

5. Bảo quản

Bảo quản ở nơi thoáng mát.

6. Thành phần hóa học

Táo ta có chứa vitamin C, vitamin P, đường, chất xơ, chất đạm, vitamin B1, B2 , B3, canxi, phốt pho, sắt, magie, mangan,…

Vị thuốc táo ta

1. Tính vị

• Quả táo ta có vị ngọt thanh, hơi chua, tính hơi nóng.
• Toan táo nhân (hạt táo ta sao đen) có vị ngọt, tính bình.

2. Qui kinh

Táo nhân quy vào kinh Đởm, Can, Tỳ và Tâm

3. Tác dụng dược lý

– Theo Đông Y:

• Tác dụng: Nhuận tràng, an thần, trừ đờm, thanh nhiệt, giải độc,… Toan táo nhân có tác dụng dưỡng tâm, bổ âm liễm hãn.
• Chủ trị: Chứng mất ngủ, suy nhược thần kinh, ho lâu ngày, tiêu hóa kém, táo bón,…

– Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:

• Lượng vitamin C trong táo ta có hơn 7 – 10 lần so với cam quýt và cao hơn khoảng 100 lần so với táo tàu. Vì vậy dược liệu này có tác dụng chống oxy hóa, tăng cường hệ miễn dịch, nuôi dưỡng làn da và ngăn ngừa lão hóa.
• Vitamin P trong dược liệu có tác dụng an thần, giảm mệt mỏi, trầm cảm, mất ngủ và cáu gắt.
• Táo ta có thể kích thích sản sinh hồng cầu, ngăn ngừa thiếu máu và giảm triệu chứng của bệnh gout.
• Các nguyên tố vi lượng trong táo như phốt pho, magie, canxi,… có tác dụng duy trì sức khỏe răng miệng và xương khớp.
• Acid chlorogenic trong táo ta có tác dụng ổn định hoạt động của các cơ quan tiêu hóa, ngăn ngừa táo bón và tăng cảm giác ngon miệng.

4. Cách dùng – liều lượng

Có thể dùng táo bằng cách ăn trực tiếp, sắc uống, nấu cháo,… Nếu sử dụng thịt táo, có thể dùng với liều lượng lớn. Tuy nhiên trong trường hợp dùng nhân hạt táo sao đen (hắc táo nhân), chỉ nên sử dụng 4 – 12g/ ngày.

Một số bài thuốc chữa bệnh từ táo ta

1. Bài thuốc chữa ho suyễn bằng lá táo

• Chuẩn bị: Khoảng 200 – 300g lá táo.
• Thực hiện: Rửa sạch, sao vàng và đem sắc uống. Chia làm 2 lần uống, sử dụng trước khi ăn 1 giờ.

2. Bài thuốc chữa ho mãn tính hoặc ho gà

• Chuẩn bị: Lá dâu tằm, lá chanh và lá táo, mỗi thứ từ 200 – 300g.
• Thực hiện: Đem sắc uống, ngày dùng từ 2 – 3 lần.

3. Bài thuốc trị chứng tăng huyết áp

• Chuẩn bị: 100 – 200g lá táo.
• Thực hiện: Đem sắc uống hằng ngày trong nhiều tháng.

4. Bài thuốc chữa mụn nhọt có mủ

• Chuẩn bị: Cao lá táo và lá táo tươi.
• Thực hiện: Dùng cao lá táo dán trực tiếp lên nhọt và dùng nước sắc lá táo rửa vết thương.

5. Bài thuốc chữa suy nhược thần kinh và mất ngủ

• Chuẩn bị: Liên tâm 6g, cam thảo 4g, phục linh 5g, ngải tượng, hắc táo nhân mỗi thứ 8g.
• Thực hiện: Đem các vị sắc lấy nước uống, chia thành 3 lần dùng sau khi ăn. Ngày dùng 1 thang và uống liên tục trong 2 – 3 tuần.

6. Bài thuốc bồi bổ can thận

• Chuẩn bị: Thục địa, mạch môn và hà thủ ô chế mỗi thứ 12g và táo nhân 8g.
• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang và uống liên tục trong 2 – 3 tuần lễ.

7. Bài thuốc chữa chứng bồn chồn, bất an, hoảng hốt và lo âu

• Chuẩn bị: Mạch môn, liên nhục, long nhãn, thảo quyết minh (sao đen), thục địa mỗi thứ 12g và hắc táo nhân 6g.
• Thực hiện: Đem các vị sắc lấy nước uống, chia thành 3 lần uống và dùng khi nước còn ấm. Ngày dùng 1 thang liên tục trong 2 – 3 tuần.

8. Bài thuốc chữa mồ hôi trộm

• Chuẩn bị: Phục linh, nhân sâm và hắc táo nhân mỗi thứ bằng lượng nhau.
• Thực hiện: Đem các dược liệu tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 10g uống với nước cháo.
• Lưu ý: Nếu bị chứng khó ngủ, bạn nên dùng thuốc vào buổi sáng.

9. Bài thuốc chữa chứng suy giảm trí nhớ

• Chuẩn bị: Quả táo ta 100g.
• Thực hiện: Hầm với 500ml nước còn lại 250ml, thêm mật ong vào và uống mỗi ngày trước khi ngủ.

10. Bài thuốc chữa bệnh đường miệng

• Chuẩn bị: Lá táo tươi.
• Thực hiện: Đun lấy dịch chiết đặc, thêm ít muối và ngậm súc miệng. Bài thuốc này có tác dụng chữa viêm họng, viêm amidan và ngăn ngừa các bệnh ở đường hô hấp trên.

11. Bài thuốc chữa cảm lạnh và cảm cúm

• Chuẩn bị: Quả táo ta tươi.
• Thực hiện: Ép lấy nước, thêm 1 ít bột tiêu và uống 1 lần/ ngày cho đến khi khỏi.

12. Bài thuốc giúp tóc đen bóng và mọc nhanh hơn

• Chuẩn bị: Bột từ lá táo.
• Thực hiện: Trộn với nước cho nhão rồi thoa lên da đầu.

13. Bài thuốc chữa các bệnh về dạ dày

• Chuẩn bị: Một lượng quả táo ta vừa đủ.
• Thực hiện: Gọt vỏ và đem xay nhuyễn, ăn vào sáng sớm khi bụng đói. Không sử dụng thức ăn trong 5 gờ kể từ khi uống bài thuốc này.

14. Bài thuốc chữa hoa mắt, chóng mặt, mất ngủ, người yếu mệt và hay phiền muộn

• Chuẩn bị: Tri mẫu và phục linh mỗi thứ 12g, xuyên khung và cam thảo mỗi thứ 8g, hắc táo nhân sao đen 20g.
• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.

15. Bài thuốc chữa suy nhược thần kinh, biếng ăn, hay quên và người mệt mỏi

• Chuẩn bị: Xương bồ, viễn chí nướng mỗi thứ 8g, phục linh, đảng sâm mỗi thứ 12g, cam thảo 4g và toan táo nhân sao 16g.
• Thực hiện: Sắc uống hằng ngày.

16. Bài thuốc chữa chứng đổ nhiều mồ hôi, mất ngủ, lao phổi và hay sốt về chiều

• Chuẩn bị: Gạo tám thơm 63g, sinh địa 20g và táo nhân sao 20g.
• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.

17. Bài thuốc chữa bồn chồn, kích động, đau nhức chân tay, mất ngủ và hồi hộp

• Chuẩn bị: Gạo tẻ 200g, nước thục địa hoàng 100g và táo nhân 60g.
• Thực hiện: Sắc táo nhân lây nước, vớt bỏ bã và thêm gạo vào, nấu thành cháo. Khi cháo nhín nhừ cho thục địa vào, đun sôi và dùng ăn nhiều lần trong ngày.

18. Bài thuốc giúp kích thích tăng xúc cảm

• Chuẩn bị: Gạo tẻ và hạt táo ta sao, tán bột mỗi thứ 15g.
• Thực hiện: Nấu cháo, dùng ăn khi đói.

19. Bài thuốc chữa chứng ra mồ hôi khi ngủ

• Chuẩn bị: Phục linh, nhân sâm và táo nhân mỗi thứ bằng lượng nhau.
• Thực hiện: Đem các vị tán thành bột mịn, mỗi lần dùng từ 12 – 16g, hòa tan với nước cháo và ăn khi còn nóng.

20. Bài thuốc trị tim đập nhanh, đánh trống ngực, người hồi hộp và mất ngủ

• Chuẩn bị: Gạo nếp 100g, táo nhân, thiên môn đông và mạch môn đông mỗi thứ 10g.
• Thực hiện: Đem các dược liệu sắc lấy nước, vớt bỏ bã và thêm cạo vào nấu cháo. Khi ăn, thêm ít đường và ăn khi còn nóng.

21. Bài thuốc trị chứng đau đầu mất ngủ

• Chuẩn bị: Hạt táo ta sao cháy 15g và long nhãn 12g.
• Thực hiện: Cho nguyên liệu vào chén, thêm nước và đun cách thủy, ăn hàng ngày.

22. Bài thuốc trị gai đâm vào bên trong thịt

• Chuẩn bị: Hạt của táo ta, đem đốt tồn tính và tán bột.
• Thực hiện: Dùng 8g uống với nước.

23. Bài thuốc trị mất ngủ, xương nóng âm ỉ, tâm phiền và cốt chưng

• Chuẩn bị: Hạt táo ta sao đen và tán bột 40g, 1 chén nước cốt sinh địa.
• Thực hiện: Đem bột hạt táo ngâm với nước rồi vắt lấy nước cốt, đem nấu với gạo thành cháo và thêm nước cốt sinh địa vào. Khuấy đều, nấu cho chín và ăn khi nóng.

Những điều cần lưu ý khi sử dụng dược liệu táo ta

Khi dùng quả táo hoặc toan táo nhân, bạn nên lưu ý những thông tin sau:

• Cần phân biệt táo ta với táo rừng (quả chua, chát, nhớt), táo tàu/ đại táo (quả dài, to và ngọt), táo mèo/ sơn tra.
• Khi dùng hạt của táo ta, cần sao đen và giã nát. Dùng hạt táo còn sống có thể gây đầy trướng bụng.
• Không dùng dược liệu toan táo nhân cho người mộng tinh, nhiều đờm, khí uất hóa hỏa và người bị tiêu chảy.
• Táo ta có nhiều công dụng tốt nhưng ăn nhiều dễ gây mụn nhọt, khó đại tiện và làm chậm quá trình tiêu hóa. Vì vậy nên ăn xen kẽ với các loại trái cây khác để cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng.

Táo ta là vị thuốc Nam quý hiếm và đem lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe. Tuy nhiên tự ý áp dụng các bài thuốc từ dược liệu này có thể gây đầy bụng, khó tiêu,… vì vậy bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi thực hiện.