Miết giáp

Miết giáp chính là phần mai của con ba ba, được sử dụng trong rất nhiều bài thuốc y học cổ truyền. Vị thuốc này có vị mặn, tính hàn và không chứa độc với tác dụng bổ âm, nhuận kiên tán kết, thường dùng chữa ho lao, nhức xương, kinh nguyệt bế, tiểu tiện ra sỏi sạn…

• Tên gọi khác: Mai ba ba, Giáp ngư, Thủy ngư xác, Miết xác.
• Tên khoa học: Trionyx sinensis Wegmann.
• Tên dược: Carapax Trionycis.

Mô tả dược liệu miết giáp

1. Đặc điểm của miết giáp

Miết giáp chính là chiếc áo giáp của con ba ba, được lấy từ những con ba ba già không sử dụng được phần mai trong ẩm thực. Miết giáp có hình bầu dục hoặc hình trứng rộng. Cả mặt trên và mặt dưới đều phẳng, dài khoảng 10 – 20cm, rộng khoảng 8,5 – 16,5cm. Thường sẽ nhô dần lên ở phía giữa.

Mặt lưng của dược liệu có màu xám đen hay lục đen, hơi sáng bóng, loang lổ và có nhiều nếp vân nhăn. Còn mặt dưới sẽ có màu trắng đục, lá một khung bao gồm xương sống có 8 đốt chạy dọc ở giữa, mỗi đốt sẽ mang 2 xương sườn thẳng hàng và uốn vào bên trong.

Chất miết giáp cứng chắc. Loại mai được chọn làm vị thuốc thường to bản, dày chắc và không sót thịt hay màng. Đây được cho là loại có đặc tính dược lý rất tốt.

2. Bộ phận dùng

Phần mai của con ba ba chính là bộ phận được dùng làm vị thuốc với tên Miết giáp.

3. Phân bố

Ba ba là động vật thường sống ở ao hồ, sông ngòi, nhất là những khu vực có sông ngòi lớn. Loài ba ba được dùng lấy mai làm vị thuốc sinh sống chủ yếu ở Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản hay miền Bắc Việt Nam.

Các nhà nghiên cứu cho biết, rất khó để xác định cụ thể phạm vi phân bố bản địa của loài này. Bởi từ rất lâu, chúng đã được dùng làm thực phẩm, sau đó được lan rộng nhờ những người dân di cư.

4. Thu bắt và sơ chế

Ba ba bắt về đem cắt cổ lấy tiết và hứng ngay vào 1 ít rượu. Sau đó cho cả con vào trong nồi nước sôi và đun khoảng từ 1 – 2 giờ rồi vớt ra, gỡ lấy phần mai. Có thể để nguyên hay ngâm nước phèn 1 đêm (cứ 1kg mai thì dùng 20g phèn). Sau khi ngâm phèn xong, vớt ra cạo sạch thịt và màng rồi đem phơi khô.

Có thể chế biến mai ba ba theo 2 cách dưới đây:

• Cách 1: Ngâm mai ba ba vào trong nước gừng rồi đem phơi khô. Tiếp đến cho lên chảo sao với cát nóng hay nướng chín tới khi mặt ngoài hơi vàng. Lấy ra tẩm giấm theo tỷ lệ cứ 5kg mai thì dùng 1,5 lít giấm. Cuối cùng đem rửa sạch và phơi khô.
• Cách 2: Ngâm mai ba ba vào nước tro bếp trong vòng 1 đêm rồi lấy ra rửa sạch và tẩm rượu. Tiếp đến cắt nhỏ rồi cho vào nồi nấu với nước sâm sấp cho sôi liên tục trong đúng 1 ngày 1 đêm. Chắt lấy nước đầu rồi tiếp tục thêm nước để nấu lấy nước thứ 2, thứ 3. Trộn đều các lần nước chắt lọc kỹ rồi đem đi cô thành dạng cao đặc ở 70°C trở lên sẽ thu được miết giáp cao.

5. Bảo quản

Miết giáp đã được sơ chế khô cần bảo quản ở những nơi khô thoáng, tránh ẩm mốc, sâu mọt.

6. Thành phần hóa học

Phân tích ghi nhận dược liệu miết giáp có chứa các thành phần bao gồm:

• Colloid
• Keratin
• Iodine
• Vitamin D
• Muối khoáng

Vị thuốc miết giáp

1. Tính vị

Đa phần các tài liệu y học cổ ghi nhận miết giáp có vị mặn và tính hàn, không chứa độc.

2. Quy kinh

Được quy vào 3 kinh là Can, Tỳ và Phế.

3. Tác dụng dược lý của miết giáp

Theo y học cổ truyền:

• Công dụng: Nhuyễn kiên tán kết, tư âm tiềm dương.
• Chủ trị: Các chứng hư phong hội động, cửu nhược, ngược mẫu, âm hư phát nhiệt, trưng hà, kinh bế.

Theo y học hiện đại:

• Các thành phần có trong miết giáp có tác dụng ức chế quá trình tăng sinh của tổ chức liên kết.
• Làm tăng protid huyết tương, tiêu khối u.
• Ngoài ra, còn có tác dụng an thần, đồng thời kéo dài thời gian tồn tại của kháng thể.

4. Cách dùng – liều lượng

Vị thuốc miết giáp có thể được dùng theo nhiều cách khác nhau, tùy thuộc vào mục đích điều trị cũng như từng bài thuốc. Phổ biến nhất là dùng ở dạng thuốc sắc, tán bột hay nấu cao.

Liều lượng dược liệu được khuyến cáo sử dụng với 1 ngày là khoảng từ 3 – 30g. Có thể điều chỉnh khi kết hợp với các vị thuốc khác trong từng bài thuốc cụ thể.

27 bài thuốc chữa bệnh từ miết giáp

Vị thuốc miết giáp được ứng dụng lâm sàng trong một số bài thuốc quen thuộc dưới đây:

1. Bài thuốc chữa chứng suyễn, thở gấp ở trẻ nhỏ

• Chuẩn bị: Miết giáp với lượng tùy ý cùng 50g lá nhót tươi.
• Thực hiện: Đem đốt tồn tính mai ba ba rồi tán nhỏ và rây lấy bột mịn. Lá nhót đem rửa sạch rồi ép lấy nước. Mỗi lần lấy 4g thuốc bột cho trẻ uống trực tiếp với nước ép lá nhót.

2. Bài thuốc trị kinh nguyệt bế tắc do cơ thể suy nhược

• Chuẩn bị: 30g miết giáp cùng 1 con chim bồ câu đã làm thịt và 1 ít rượu.
• Thực hiện: Đem vị thuốc đi tán nhỏ rồi rây lấy bột mịn. Sau đó cho vào bụng chim bồ câu cùng 1 ít rượu và gia vị vừa đủ. Hấp cách thủy đến khi chín nhừ và ăn hết 1 lần khi còn ấm nóng.

3. Bài thuốc chữa lòi dom, mụn rò, chảy mủ

• Chuẩn bị: Miết giáp, phèn chua và mai rùa với lượng bằng nhau.
• Thực hiện: Đem tất cả vị thuốc đi đốt tồn tính rồi tán thành bột. Sau đó rắc vào chỗ bị đau mỗi ngày vài lần.

4. Bài thuốc chữa xơ gan

• Chuẩn bị: 30g miết giáp, 5g vảy tê tê.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem cắt nhỏ rồi cho hết vào ấm sắc với 400ml nước. Thu lấy 100ml, lọc bỏ phần bã chia đều làm 2 lần uống, dùng 1 thang/ngày.

5. Bài thuốc chữa lao phổi có các triệu chứng hư nhiệt, mồ hôi trộm

• Chuẩn bị: 20g miết giáp (sắc trước), 12g ngân sài hồ, 8g thạch cao, 4g hồ hoàng liên, 8g tần giao, 12g tri mẫu, 12g địa cốt bì, 4g cam thảo.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên sắc cùng 800ml nước trong 20 phút. Lọc bỏ bã, chia thuốc thành nhiều lần uống, ngày dùng 1 thang.

6. Bài thuốc Tam giáp phục mạch thang

• Chuẩn bị: 30g sinh miết giáp (đập vụn sắc trước), 20g sinh mẫu lệ, 20g chích thảo, 20g sinh quy bản (sắc trước), 20g sinh bạch thược, 20g can địa hoàng, 18g mạch môn (không bỏ lõi), 12g hỏa ma nhân cùng 12g a giao (hòa thuốc).
• Thực hiện: Các vị thuốc cho hết vào ấm sắc lấy nước, bỏ bã rồi uống trong ngày, dùng ngày 1 thang. Bài thuốc này dùng chữa chứng sốt rét kéo dài ở thời kỳ cuối của nhiều bệnh nhiễm.

7. Bài thuốc Miết giáp ẩm gia giảm

• Chuẩn bị: 40g miết giáp (chích dấm), 12g binh lang, 12g hoàng kỳ, 8g bạch truật, 12g bạch thược, 4g xuyên phác, 3 quả đại táo, 3 lát sinh khương.
• Thực hiện: Tất cả các vị thuốc trên cho vào ấm sắc lấy nước đặc. Chia đều thành 3 lần uống, mỗi ngày 1 thang. Dùng trong trường hợp bị sốt rét kéo dài, lách to. 

8. Bài thuốc chữa đau lưng, không vận động được

• Chuẩn bị: Miết giáp với lượng tùy ý.
• Thực hiện: Vị thuốc trên đem đi sao vàng hoặc nướng chín rồi tán thành bột mịn. Mỗi lần uống 5g, tần suất 2 lần/ngày.

9. Bài thuốc chữa hư lao, phiền nhiệt

• Chuẩn bị: 20g chích miết giáp, 20g hoàng kỳ chích mật, 12g tần giao, 12g bạch thược, 20g thiên môn, 12g sài hồ, 12g tang bạch bì, 12g bạch linh, 12g bán hạ, 12g tử uyển, 12g tri mẫu, 12g sinh địa, 12g chích thảo, 6g nhục quế, 6g đảng sâm, 6g cát cánh.
• Cách dùng: Các vị thuốc trên đem tán hết thành bột mịn để làm thuốc tán hay dùng thuốc thang đều được.

10. Bài thuốc chữa lao xương khớp thể âm hư hỏa vượng

• Chuẩn bị: 20g miết giáp, 8g thạch cao, 12g sài hồ, 12g địa cốt bì, 12g mẫu đơn bì, 12g ngưu tất, 12g xuyên tục đoạn, 4g hồng hoa, 8g đào nhân.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên cho hết vào ấm sắc cùng 1 thăng nước. Lấy phân nửa rồi lọc bỏ bã, chia nước thuốc thành nhiều lần uống, ngày dùng 1 thang. Trường hợp bị đổ mồ hôi trộm thì cần gia thêm 40g mẫu lệ. Còn nếu thấy có ổ áp xe lạnh thì gia thêm 16g liên kiều, 8g bối mẫu cùng 20g kim ngân hoa.

11. Bài thuốc chữa viêm gan do rượu

• Bài thuốc 1(Dùng cho thể âm hư): Cần có 20g miết giáp, 20g cát căn, 10g biển đậu, 10g hải tảo, 10g kê nội kim, 50g sinh hoàng kỳ, 10g địa miết trùng, 10g thanh bì, 10g đan sâm, 6g thanh đại, 15g trạch lan, 15g trạch tả, 15g bạch truật, 15g côn bố, 15g lai phục tử, 18g nhân trần, 15g sài hồ. Các vị thuốc trên sắc lấy nước rồi bỏ bã uống mỗi ngày 1 thang.
• Bài thuốc 2 (Gia vị ôn đởm thang): Chuẩn bị 24g miết giáp, 10g tích dương thực, 15g bạch linh, 10g hoàng liên, 10g bán hạ chế, 12g sài hồ, 12g đào nhân, 12g trúc nhự, 12g xích thược, 15g bạch linh, 30g đan sâm, 30g sơn tra, 12g bạch thược. Các vị thuốc này sắc lấy nước, bỏ phần bã, uống ngày 1 thang. Bài thuốc này thích hợp với người bệnh viêm gan do rượu ở thể nhiệt ứ hỗ kết, can uất tỳ hư.
• Bài thuốc 3 (Thanh can hoạt huyết phương): Cần chuẩn bị các vị thuốc miết giáp, sài hồ, cát căn, hoàng câm, cùng đan sâm với lượng bằng nhau. Đem sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang. Bài thuốc giúp hoạt huyết giải độc, sơ can, thanh nhiệt.

12. Bài thuốc trị bệnh sốt rét

• Chuẩn bị: 20g miết giáp, 100g cây cam thìa, 100g lá thường sơn, 50g hà thủ ô trắng, 30g hạt cau, 80g thảo quả, 30g cam thảo nam, 30g vỏ chanh.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem tán thành bột mịn, sau đó trộn cho đều. Mỗi ngày dùng 40g chung với nước sôi ấm.

13. Bài thuốc Kiện tỳ nhuyễn can thang

• Chuẩn bị: 20g chích miết giáp, 15g sài hồ, 15g bạch linh, 15g ngũ linh chi, 15g bạch truật, 15g địa long, 15g đan sâm, 12g chỉ xác, 12g thanh bì, 12g bồ hoàng, 8g kê nội kim, 10g thuyên thảo, 30g bạch mao căn, 5g cam thảo.
• Thực hiện: Tất cả các vị thuốc trên cho hết vào ấm sắc lấy nước, bỏ bã. Chia thành nhiều lần uống, mỗi ngày 1 thang. Dùng điều trị xơ gan cố chướng kỳ IV.

14. Bài thuốc Bổ huyết dưỡng âm hoàn

• Chuẩn bị: 20g miết giáp, 20g bạch thược, 20g mạch môn, 20g câu kỷ tử, 20g mẫu đơn bì, 20g đương quy, 20g xuyên tục đoạn, 20g thanh hao, 20g ngũ vị tử, 20g phục linh, 20g ngưu tất, 20g sinh địa.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem nghiền hết thành bột rồi trộn đều để làm hoàn. Mỗi ngày uống 20g với nước sôi ấm. Bài thuốc này dùng chữa chứng lao ở phụ nữ.

15. Bài thuốc chữa ung thư gan giai đoạn 3, thể khí âm đều hao

• Chuẩn bị: 20g miết giáp, 32g thục địa, 12g trần bì, 20g sinh mẫu lệ, 20g đảng sâm, 20g sinh hoàng kỳ, 12g trạch tả, 12g phục linh, 12g đơn bì, 16g hoài sơn, 16g sơn thù nhục.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem sắc lấy nước, lọc bỏ phần bã. Có thể chia uống nhiều lần, ngày 1 thang.

16. Bài thuốc chữa ung thư hạch

• Chuẩn bị: 20g miết giáp, 20g bán chi liên, 10g cau, 10g đào nhân, 10g mẫu đơn bì, 10g đương quy, 10g xích thược, 5g trầm hương, 5g chỉ xác, 5g đại hoàng, 5g trương thuật.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem cho hết vào ấm, sắc lấy nước. Lọc bỏ bã rồi uống trong ngày, mỗi ngày chỉ 1 thang.

17. Bài thuốc chữa ung thư và u bướu giáp trạng

• Chuẩn bị: 20g sinh miết giáp, 20g kim ngân hoa, 20g sinh mẫu lệ, 16g hoa phấn, 20g bồ công anh, 30g bạch hoa xà thiệt thảo, 16g liên kiều, 4g sinh đại hoàng, 5g toàn yết, 12g côn bố, 12g hải tảo, 12g tam lăng, 12g nga truật.
• Thực hiện: Các vị thuốc đem sắc lấy nước, bỏ bã và uống khi còn nóng. Liều lượng giới hạn đúng 1 thang/ngày.

18. Bài thuốc trị huyết ứ, kinh nguyệt bế

• Chuẩn bị: 12g miết giáp, 12g đào nhân, 12g mẫu đơn bì, 12g mộc thông, 2g nhục quế, 12g xích thược, 12g thổ qua căn.
• Thực hiện: Các vị thuốc cho vào ấm sắc với 1 thăng nước. Lấy 300ml, lọc bỏ bã chia làm 3 lần uống, ngày dùng 1 thang.

19. Bài thuốc chữa tăng năng lách

• Chuẩn bị: 30g chích miết giáp, 30g chích sơn giáp, 10g nga truật, 35g hồng hoa, 25g đan sâm, 10g tam lăng, 25g hoàng kỳ, 25g trần bì.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem nghiền thành bột mịn rồi trộn đều với nhau. Mỗi lần lấy uống 7g cùng với nước sôi ấm, ngày uống 2 lần.

20. Bài thuốc chữa nhiễm trùng huyết bán cấp phản vệ

• Chuẩn bị: 30g sinh miết giáp, 9g tần giao, 9g tri mẫu, 15g sinh địa, 9g địa cốt bì, 6g đương quy, 9g hoàng cầm, 6g thanh hao, 3g ô mai, 9g bạch thược.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên sắc lấy nước, bỏ bã, uống mỗi ngày 1 thang.

21. Bài thuốc chữa ung thư buồng trứng

• Chuẩn bị: 30g miết giáp, 60g bán chi liên, 30g bạch anh, 60g long quỳ, 15g xà môi, 15g bồ bao thảo.
• Thực hiện: Tất cả vị thuốc trên cho hết vào ấm, sắc với 1 thăng nước trên lửa nhỏ. Thu lấy 300ml, bỏ bã chia đều làm 3 lần uống, ngày 1 thang.

22. Bài thuốc chữa suy sinh dục nam

• Chuẩn bị: 30g miết giáp, 30g quy bản, 10g hoàng bá, 20g trạch tả, 20g sinh địa hoàng, 20g mẫu đơn bì.
• Thực hiện: Các vị thuốc cho vào ấm, đổ thêm 3 chén nước. Sắc lấy phân nửa nước thuốc. Lọc bỏ phần bã và chia đều thành 3 lần uống, mỗi ngày 1 thang.

23. Bài thuốc chữa ung thư tuyến tụy chứng can đờm thấp nhiệt

• Chuẩn bị: 30g miết giáp sao, 24g mẫu lệ, 12g cương tằm, 30g nhân trần, 15g đan sâm, 15g phục linh, 30g bán chi liên, 12g đương quy, 10g nguyên hồ, 10g chi tử, 10g uất kim, 8g kê nội kim, 10g đào nhân.
• Thực hiện: Các vị thuốc sắc lấy nước, bỏ phần bã, chia đều làm 3 lần uống, ngày 1 thang.

24. Bài thuốc điều trị bại não

• Chuẩn bị: 15g miết giáp, 15g mạch đông, 30g trân châu, 12g xích thược, 12g sinh địa, 12g bạch thược, 12g a giao, 12g quy bản, 12g địa long, 3g ngũ vị tử, 4,5g mẫu lệ, 1 cái kê tử hoàng, 5g chích thảo.
• Thực hiện: Cho tất cả vị thuốc vào ấm sắc với nước trong 1 canh giờ. Lọc bỏ bã rồi uống khi nước còn ấm, ngày 1 thang.

25. Bài thuốc chữa lao màng bụng

• Chuẩn bị: 15g miết giáp, 30g tây hà liễu, 4g hoàng liên, 4g sâm tu, 30g sinh kỹ, 15g triết bối, 30g xa tiền thảo, 15g sinh địa, 15g mạch đông, 12g vân linh, 4g cam thảo, 15g qua lâu.
• Thực hiện: Cho tất cả các vị thuốc trên vào ấm sắc lấy nước, lọc bỏ bã. Chia đều thành nhiều lần uống, 1 thang/ngày.

26. Bài thuốc chữa tăng năng tuyến giáp

• Chuẩn bị: 12g miết giáp (sắc trước), 9g đảng sâm, 6g ngũ vị tử, 9g mạch đông, 9g viễn chí, 12g huyền sâm, 24g sinh mẫu lệ, 12g côn bố, 9g quất hồng, 3g sài hồ, 9g hải tảo.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem cho vào ấm, thêm 1 thăng nước. Sắc trong vòng 30 phút, lọc bỏ bã, lấy nước uống trong ngày, dùng 1 thang/ngày.

27. Bài thuốc giúp hòa huyết điều kinh

• Chuẩn bị: 24g sinh miết giáp, 12g chích hoàng kỳ, 36g đương quy, 42g đảng sâm, 42g thục địa, 24g sơn thù du, 24g sơn dược, 18g đan bì, 18g trạch tả, 12g nhục quế, 18g vân linh, 12g phụ tử, 42g đan sâm, 26g sinh bạch truật, 30g nguyên hồ, 90g kê huyết đằng, 24g sa nhân, 24g hồng hoa, 26g sinh thỏ ti tử, 30g hà thủ ô, 48g cẩu tích (bỏ lông), 36g thiên niên kiện.
• Thực hiện: Tất cả các vị thuốc trên tán thành bột mịn sau đó thêm nước để chế thành hoàn nhỏ. Đem sấy khô và bỏ vào hũ thủy tinh bảo quản. Mỗi lần uống 9g với nước sôi ấm, tần suất 3 lần/ngày. Uống trong 1 tuần thì ngưng 1 ngày.

Lưu ý khi sử dụng miết giáp để chữa bệnh

Tuyệt đối không sử dụng vị thuốc miết giáp cho những trường hợp sau:

• Âm thịnh, dương suy
• Âm hư không có nhiệt
• Vị hư nôn mửa
• Tỳ suy, tiêu chảy
• Phụ nữ có thai

Những thông tin về vị thuốc miết giáp được đề cập trong bài viết trên chỉ có giá trị tham khảo. Trước khi sử dụng dược liệu này cho mục đích chữa bệnh, bạn nên trao đổi kỹ lưỡng với bác sĩ để được hướng dẫn cụ thể.