Táo bón theo đông y và các bài thuốc điều trị

Bệnh táo bón theo Đông y là triệu chứng xuất phát từ tình địa tạng âm hư, huyết nhiệt hoặc do thiếu máu. Bệnh hay gặp trong thời tiết hanh khô, cơ thể thiếu nước. Có nhiều bài thuốc điều trị táo bón theo Đông y hiệu quả, kết hợp song song đó người bệnh nên bổ sung thêm chất xơ, rau quả, uống nhiều nước thì mới điều trị bệnh được triệt để.

Táo bón theo Đông y là bệnh gì?

Theo y học hiện đại, táo bón là căn bệnh xảy ra do cơ thể thiếu nước, ăn uống thiếu chất xơ khiến phân cứng, từ đó gây ra tình trạng tắc nghẽn nhu động ruột. Tình trạng chất thải trực tràng khô cứng tồn đọng ở trực tràng. Nguyên nhân táo bón có thể từ bên trong đại tràng và trực tràng hoặc có thể có nguồn gốc bên ngoài. Theo các chuyên gia sức khỏe, bệnh táo bón thường là sự kết hợp nhiều yếu tố, trong đó có 2 nhóm chính được phân ra cụ thể là táo bón nguyên phát và táo bón thứ phát.

Đối với táo bón nguyên phát, những nguyên do thúc đẩy bệnh phát triển có thể là do căng thẳng khi đi vệ sinh. Do người bệnh từng có thời gian bị rối loạn chức năng sàn chậu, tổn thương ở sàn chậu, rối loạn vùng cơ vòng. Tình trạng này khiến người bệnh đi ngoài không thoải mái, thường tái phát nhiều lần.

Đối với táo bón thứ phát xuất phát chủ yếu từ chế độ ăn uống, do người bệnh vì những nguyên nhân bất kỳ mà bị nứt hậu môn, trĩ huyết khối, người bị hẹp đại tràng bẩm sinh, hoặc do phẫu thuật, do đại tràng có khối u… Từ đó khiến hoạt động của nhu động ruột bị trì trệ, lâu ngày gây táo bón.

Ngược lại nguyên nhân gây táo bón theo Đông y xuất phát từ nhiều nguyên nhân, cụ thể là do khí hư, huyết hư, hoặc do nhiệt tà tồn tại ở đại trường. Một phần nguyên nhân đến từ tình trạng âm hư sinh nội nhiệt; chế độ dinh dưỡng nghèo nàn, tân dịch giảm gây ra. Ở những người vốn có triệu chứng dương hư, khí lâu ngày không thông mà sinh bệnh. Nếu như điều trị táo bón theo Đông y sẽ tập trung khắc phục vào căn nguyên gây bệnh. Sau đó sẽ từ từ điều trị những triệu chứng tái phát về sau.

Ưu điểm chữa táo bón bằng đông y

Trái ngược với phương pháp điều trị táo bón theo Tây y, việc điều trị lâu dài có thể gây ra những phản ứng phụ thì khi chữa bệnh bằng thuốc Đông y sẽ không xảy ra những nguy cơ này. Nhiều bài thuốc Đông y có tác dụng giúp nhuận tràng công hiệu, cùng với đó là khả năng thanh nhiệt, thải độc, điều trị bệnh tận gốc. Ngoài ra những bài thuốc Đông y đều là thảo dược thiên nhiên, hiệu quả chậm nhưng đảm bảo an toàn. Những người mắc bệnh dạ dày, gan và thận cũng có thể an tâm sử dụng nhóm thuốc này để chữa bệnh.

Đa số các loại thuốc chữa táo bón theo Đông y đều là những loại thuốc bổ, giúp người bệnh tăng sức đề kháng. Người bệnh có thể bổ sung các dưỡng chất, từ đó ăn ngon, ngủ ngon và dần khắc phục được bệnh. Thuốc Đông y có giá trị thấp, người bệnh sẽ sử dụng điều trị được lâu dài mà không ảnh hưởng đến kinh tế. Nhiều chuyên gia sức khỏe cho rằng, việc sử dụng thuốc Đông y phần nào giúp điều trị vào căn nguyên của bệnh nên từ đó có thể giúp người bệnh phòng ngừa được nguy cơ tái phát.

Với những bệnh nhân bị nóng trong người, do chế độ dinh dưỡng nghèo nàn rau xanh, cơ thể khô khốc mà hình thành bệnh sẽ thích hợp sử dụng thuốc Đông Y. Do táo bón không phải là bệnh lý đặc biệt mà chỉ là triệu chứng tắc nghẽn nhu động ruột đơn thuần, vì thế mà việc điều trị bằng thuốc Tây không cần thiết. Nếu như sử dụng thuốc Đông y đúng cách, đúng liều lượng thì bệnh sẽ được chữa khỏi đơn giản.

Các bài thuốc giúp điều trị táo bón theo Đông y

Theo Đông y, táo bón được phân làm nhiều thể khác nhau, nếu như táo bón do cơ địa, huyết nhiệt sẽ được điều trị bằng thuốc khác, các thể táo bón do thiếu máu, khí hư, khí trệ thì dùng các loại thuốc điều trị đặc biệt. Ngoài việc xây dựng lại chế độ dinh dưỡng phù hợp, uống nhiều nước thì người bệnh có thể tham khảo một số bài thuốc sau.

Bài thuốc chữa táo bón do cơ địa âm hư, huyết nhiệt

Đối với những bệnh nhân bị táo bón thường xuyên do cơ địa hành nhiệt bẩm sinh, người khô ráo tự nhiên, người bệnh hay lở loét miệng, lưỡi đỏ ít rêu, bệnh nhân háo khát nước, mạch tế là do địa âm hư, huyết nhiệt. Theo Đông y, những người bị táo bón theo nhóm này cần điều trị theo hướng lương huyết nhuận táo, nhuận táo và dưỡng âm. Ngoài ra ở những bệnh nhân này, sẽ được thầy thuốc kê đơn thuốc thanh nhiệt lương huyết, các loại thuốc giúp bổ âm và dưỡng âm sinh tân, cùng lúc với các loại thuốc giúp nhuận hạ.

Bài thuốc 1

100g lá dâu
100g vừng đen
200g sa sâm
200g mạch môn
Lượng mật ong vừa đủ.
Đem tất cả các nguyện dược liệu rửa sạch, phơi khô ráo nước
Tán bột từng nguyên liệu, thêm mật ong lượng vừa đủ để vò thành viên
Người bệnh mỗi ngày nên uống từ 3 – 5 viên sau khi ăn cùng nhiều nước.

Bài thuốc 2

16g sinh địa
16g huyền sâm
16g mạch môn
16g sa sâm
16g thạch hộc
20g vừng đen
Lượng mật ong vừa đủ.
Nguyên liệu đem đi rửa sạch, phơi khô ráo và nghiền thành bột mịn
Đem nguyên liệu trộn cùng mật ong vo thành viên, uống 3 – 5 viên mỗi ngày
Sử dụng sau khi ăn với nhiều nước uống cùng

Bài thuốc 3:

100g ma tử nhân hoàn
50g hạnh nhân
50g bạch thược
40g đại hoàng
40g hậu phác
40g chỉ thực
Tương tự đem nguyên liệu đi rửa sạch, để ráo nước phơi khô ráo
Trộn phần bột đã tán cùng với mật ong hoặc nước đường, vo viên vừa uống
Mỗi ngày uống 10 – 20g là đủ, nên uống cùng nhiều nước.

Bài thuốc 4:

100g đào nhân
50g hạnh nhân
50g tùng tử nhân
100g bá tử nhân
100g úc lý nhân
Tán nhỏ thành bột làm viên, nên uống sau khi ăn cùng cốc nước đầy
Trung bình mỗi ngày nên uống 10g, kiên trì trong 5 – 7 ngày.

Bài thuốc chữa táo bón do khí trệ

Tình trạng táo bón do khí trệ là căn bệnh nghề nghiệp thường xảy ra ở những người ngồi lâu mà không thay đổi tư thế. Ngoài ra bệnh cũng xảy ra ở những bệnh nhân bị viêm đại tràng mạn tính. Để chữa bệnh, áp dụng bài thuốc kiện tỳ, hành khí có tác dụng kích thích nhuận tràng như đẳng sâm, bạch truật, ý dĩ, kết hợp cùng các loại thuốc hành khí, phối hợp với các thuốc nhuận hạ.

Bài thuốc chữa táo bón do thiếu máu

Tình trạng thiếu máu thường gặp ở những phụ nữ sau sinh nở, người mới vừa phẫu thuật, bệnh nhân suy nhược cơ thể. Tình trạng thiếu máu kèm theo chứng táo bón kéo dài sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh. Để điều trị, trước tiên cần bồi bổ khí huyết và giúp nhuận táo. Bài thuốc điều trị như sau:

Bài thuốc 1

100g hà thủ ô
100g kỷ tử
100g long nhãn
100g tang thầm
100g bá tử nhân
100g vừng đen
Lượng mật ong vừa đủ
Đem vị thuốc rửa và phơi khô rồi đem tán bột làm viên cùng với mật ong
Người bệnh nên uống mỗi ngày uống 10 – 20g sau khi dùng bữa

Bài thuốc 2

12g thục địa
8g xuyên khung
8g đương quy
12g bạch thược
8g bá tử nhân
8g vừng đen
8g đại táo
Các vị thuốc trên đi đi tán thành bột mịn, vo làm viên uống mỗi ngày
Người bệnh nên uống 3 – 5 viên mỗi ngày sau khi dùng bữa

Bài thuốc 3

16g Đại hoàng
12g Sinh địa
12g Mang tiêu
16g Thạch hộc
6g Cam thảo
Người bệnh đem vị thuốc đi rửa sạch, dùng mỗi ngày 1 thang sắc uống chia 2 lần.
Dùng thuốc đến khi tình trạng táo bón biến mất thì ngừng sử dụng

Bài thuốc chữa táo bón ở người già

Người cao tuổi khi bị táo bón thường có những triệu chứng kèm theo như chướng bụng, sợ lạnh, ăn uống kém, đau nhức cơ thể, tiểu tiện nhiều lần, mạch trầm tế. Lúc này nên áp dụng những bài thuốc giúp ôn thông nhuận tràng.

Bài thuốc 1

10g bố chính sâm
10g hoài sơn
10g kỷ tử
2g nhục quế
12g ý dĩ
12g chút chít
10g hoàng tinh
Đem thuốc sắc cùng lượng nước vừa đủ, lọc nước uống mỗi ngày 3 lần
Người cao tuổi nên uống thuốc sau khi ăn xong bữa chính.

Bài thuốc 2

16g nhục thung dung
6g trầm hương
16g ma nhân
Đem các vị thuốc rửa sạch rồi đem phơi khô ráo
Xay thuốc thành bột, hòa cùng mật ong rồi vo thành viên uống

Bài thuốc trị táo bón kèm đau, lạnh ở vùng rốn

Để điều trị các bài thuốc chữa táo bón, kèm theo tình trạng đau và lạnh ở vùng rốn thì người bệnh nên lưu ý không dùng những vị thuốc có tính hàn. Bài thuốc như sau:

9g mang tiêu
9g đương quy
9g phụ tử
9g can khương
6g cam thảo
3g nhân sâm
Các vị thuốc trên người bệnh đem sắc uống, mỗi ngày chuẩn bị 1 thang thuốc
Ngày chia làm 3 lần uống trước khi dùng bữa

Bài thuốc trị táo bón do khí hư

Táo bón do khí hư thường gặp ở những người thường xuyên sử dụng bia rượu, do cơ thể quá nhiều độc tố không được loại bỏ mà sinh bệnh. Những triệu chứng kèm theo khi cơ thể có nhiều khí hư bao gồm: tình trạng cơ nhão, ăn uống dễ bị đầy bụng, ăn khó tiêu, dùng bữa không ngon miệng, ợ hơi. Để chữa bệnh, cần bổ sung các bài thuốc giúp ích khí, nhuận tràng.

Bài thuốc 1

12g bạch truật
16g đảng sâm
12g hoài sơn
12g sài hồ
12g kỷ tử
12g vừng đen
Các vị thuốc trên đem sắc thành thang thuốc uống mỗi ngày
Tốt nhất nên uống sau khi ăn để tăng hiệu quả điều trị

Bài thuốc 2

12g hoàng kỳ
12g bạch truật
12g đảng sâm
8g đương quy
6g trần bì
6g cam thảo
12g sài hồ
12g thăng ma
12g nhục thung dung
8g bá tử nhân
8g vừng đen
Đem vị thuốc sắc cùng với lượng nước vừa đủ thành thang thuốc uống mỗi ngày
Người bệnh chia thuốc thành 3 phần uống mỗi ngày sau khi ăn.

Những lưu ý quan trọng khi chữa táo bón theo Đông y

Đông y hay Tây y đều có những ưu nhược điểm nhất định trong điều trị táo bón. Đối với cách chữa táo bón theo Đông y, cần lưu ý phương pháp điều trị này có thể không hiệu quả nếu như người bệnh mắc các bệnh lý nghiêm trọng liên quan đến đường ruột, hoặc dạ dày. Song song với sử dụng thuốc Đông y, người bệnh cũng nên lưu ý những nguyên tắc chăm sóc tại nhà sau đây:

Uống nhiều nước

Uống đủ nước, hay uống nhiều nước càng tốt là nguyên tắc cơ bản nên áp dụng trong điều trị táo bón. Người bệnh cần lưu ý, phải uống đủ lượng nước mỗi ngày để nhu động ruột hoạt động dễ dàng. Nguồn nước đó có thể là nước lọc, nước chanh, các loại nước ép trái cây hay nước có gas, sữa tươi, sữa đậu nành…

Trong đó các loại sữa chua, sữa tươi hay nước trai cây có vi chua nhẹ cung cấp các lợi khuẩn giúp tăng cường dịch tiêu hóa, ngừa bệnh đường ruột. Trung bình mỗi ngày người bệnh cần uống đủ 2 – 2,5l nước lọc, kèm theo những loại nước bổ sung kể trên.

Ăn nhiều rau xanh và trái cây

Các loại rau xanh, củ quả và trái cây có tác dụng hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động rất tốt. Trung bình người bệnh cần phải đáp ứng đủ 25g chất xơ mỗi ngày đối với nữ giới và 38 gram chất xơ ở nam giới. Trong đó nhóm thực phẩm hỗ trợ rất tốt cho hoạt động của tuyến ruột là rau cải, giá đỗ, đu đủ, thanh long, các loại ngũ cốc nguyên hạt, cám yến mạch, các loại đậu, bánh mì đen,…

Nhóm thực phẩm giàu Prebiotic

Prebiotic là một dạng lợi khuẩn hỗ trợ hoạt động của đường ruột. Chúng thường có mặt trong các loại thực phẩm được lên men như sữa chua, váng sữa, kim chi, dưa muối, các loại phô mai,… Khi bổ sung với lượng vừa đủ, chúng sẽ giúp làm tăng lượng vi khuẩn tốt trong đường ruột, hỗ trợ khắc phục chứng táo bón và rối loạn tiêu hóa nhanh chóng.

Luyện tập thể dục thể thao

Với những người bị táo bón do ngồi nhiều một chỗ, quan trọng nhất là bạn nên tăng cường rèn luyện thể thao, vận động hợp lý. Luyện tập thể dục thể thao đơn giản bằng những bài tập như đi bộ, chạy xe đạp, bơi lội,… sẽ giúp cải thiện triệu chứng táo bón. Bằng cách này sẽ giúp đường ruột được vận động, nhu động ruột tăng cường để đào thải các chất dư thừa ra khỏi cơ thể.

Tránh dùng chất béo động vật

Trong bữa ăn hàng ngày, những người hay bị táo bón nên hạn chế các loại dầu, mỡ động vật. Thay vào đó ưu tiên nhóm dầu thực vật như dầu ô liu, dầu dừa, chúng rất tốt cho sức khỏe và đồng thời cũng giúp điều trị táo bón hiệu quả. Dầu hay chất béo có tác dụng tương tự như một chất bôi trơn trong hệ tiêu hóa, đường ruột, từ đó giúp cơ quan tiêu hóa vận hành hiệu quả hơn.

Bài viết đã tổng hợp những bài thuốc điều trị táo bón theo Đông y. Táo bón là căn bệnh có xuất phát chủ yếu từ chế độ ăn uống, dinh dưỡng và sinh hoạt, vì thế song song với bất kỳ phương pháp điều trị nào thì người bệnh cũng nên khắc phục những nguyên nhân gây bệnh. Từ đó mới đảm bảo bệnh được điều trị hiệu quả và không tái phát.