Cách chăm sóc trẻ bị rối loạn tiêu hóa nhanh phục hồi

Bệnh rối loạn tiêu hóa tuy xảy ra rất phổ biến ở trẻ, nhưng không phải tất cả các bậc phụ huynh đều biết cách chăm sóc trẻ bị rối loạn tiêu hóa đúng cách. Một số phụ huynh chủ chú trọng đến việc sử dụng thuốc tân dược cho trẻ nhưng lại chăm trẻ sai cách dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng.

Rối loạn tiêu hóa ở trẻ là bệnh gì? Dấu hiệu

Theo lý giải của các chuyên gia về tiêu hóa, rối loạn tiêu hóa là một triệu chứng có thắt bất thường ở các cơ vòng nằm trong hệ tiêu hóa. Chính sự co thắt thất thường này gây ra hiện tượng đau bụng, đồng thời làm cản trở quá trình tiêu hóa thức ăn của dạ dày, đường ruột. Nhóm trẻ dưới 3 tuổi có hệ tiêu hóa chưa hoàn chỉnh, cấu trúc đường tiêu hóa thẳng hoặc còn lộn xộn nên dễ bị rối loạn tiêu hóa hơn người lớn.

Tình trạng rối loạn tiêu hóa ở trẻ bao gồm nhiều triệu chứng bất thường ở đường tiêu hóa. Nhiều phụ huynh nhầm lẫn rối loạn tiêu hóa đơn thuần là tình trạng tiêu chảy, thực tế những biểu hiện sau cũng được đem là triệu chứng của bệnh rối loạn tiêu hóa ở trẻ:

• Trẻ ăn không tiêu
• Trẻ bị đầy hơi, chướng bụng
• Trẻ bị nôn, buồn nôn
• Trẻ bị tiêu chảy, đi ngoài phân lỏng 
• Trẻ bị táo bón, đi ngoài phân đen, có cấu trúc rắn
• Trẻ bị đau bụng âm ỉ hoặc đau thành từng cơn.

Những triệu chứng trên là những biểu hiện cơ bản của rối loạn tiêu hóa. 90% trẻ bị rối loạn tiêu hóa do mất cân bằng lớp vi sinh và các lợi khuẩn trong đường ruột. Mọi lứa tuổi đều có thể xảy ra rối loạn tiêu hóa nhưng mỗi trẻ sẽ có những biểu hiện khác nhau. Rối loạn tiêu hóa không phải là căn bệnh nguy hiểm, trẻ thường chỉ bị rối loạn tiêu hóa trong vài ngày, trong thời gian này bé sẽ mệt mỏi và nhanh chóng mất sức.

Triệu chứng rối loạn tiêu hóa thường có liên quan đến chế độ ăn uống, những biểu hiện của bệnh giống nhau ở cả trẻ em và người lớn. Trong đó các biểu hiện có thể xuất hiện xen kẽ giữa táo bón và tiêu chảy. 

Nguyên nhân nào gây rối loạn tiêu hóa ở trẻ

Triệu chứng rối loạn tiêu hóa ở trẻ được khắc phục rất dễ dàng nếu như các phụ huynh biết cách điều trị đúng nguyên nhân. Vì thế nên việc tìm hiểu rõ nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa sẽ hỗ trợ phụ huynh có cách chăm sóc trẻ bị rối loạn tiêu hóa tốt hơn. Cụ thể:

• Do sức đề kháng yếu: Đối với những trẻ nằm trong nhóm tuổi sơ sinh và mầm non ( 0 – 6 tuổi ), trong giai đoạn này do sức đề kháng của bé còn yếu, hệ tiêu hóa chưa có đủ các nguồn lợi khuẩn cần thiết nên cơ thể trẻ không có cơ chế bảo vệ tốt với các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, nấm, các loại nấm ký sinh trùng… Chúng thường đến từ thực phẩm, hoặc do thói quen ngậm mút tay, ngậm đồ chơi của trẻ.
• Lạm dụng kháng sinh: Việc phụ huynh lạm dụng các loại kháng sinh cho trẻ sẽ khiến các lợi khuẩn ở đường ruột cùng lúc bị tiêu diệt. Đa số các loại kháng sinh đều gây ra tình trạng  mất cân bằng sinh thái đường ruột. Do đó nếu như trẻ chưa thật sự cần thiết dùng đến kháng sinh thì phụ huynh không nên cho trẻ dùng thuốc, để tránh xảy ra tình trạng rối loạn tiêu hóa.
• Vệ sinh môi trường: Điều kiện vệ sinh môi trường cũng ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của trẻ. Thông thường những trẻ sống trong điều kiện môi trường kém, thường xuyên tiếp xúc với ô nhiễm sẽ có sức đề kháng yếu nên dễ bị bệnh hơn. Đồng thời chất lượng thực phẩm, chất lượng nguồn nước cũng là các tác nhân gián tiếp gây ra chứng rối loạn tiêu hóa ở trẻ.
• Do bệnh lý: Rối loạn tiêu hóa cũng là một trong những triệu chứng của những bệnh lý viêm đường hô hấp, bệnh viêm dạ dày, viêm ruột, viêm phổi hoặc viêm phế quản.   Do đó nếu như trẻ đã từng mắc những bệnh lý này trước đó, hoặc trẻ bị rối loạn tiêu hóa kèm theo những biểu hiện khác ( nóng, sốt, ho nhiều, nôn trớ, mệt mỏi…) thì phụ huynh nên nghi ngờ các khả năng trên.
• Do chế độ dinh dưỡng: Phụ huynh nên chú ý khi xây dựng bữa ăn cho trẻ, đặc biệt là khi trẻ mới bắt đầu ăn dặm, nếu áp dụng thực đơn không hợp lý thì tình trạng rối loạn tiêu hóa rất dễ xảy ra. Ngoài ra đối với những trẻ còn bú mẹ, nếu như người mẹ không chú trọng đến thực đơn ăn uống của bản thân mà dùng nhiều món ăn dầu mỡ, bánh kẹo ngọt sẽ ảnh hưởng đến chất lượng sữa. Từ đó gây khó chịu cho dạ dày và đường ruột của bé.

Khi nào nên đưa trẻ đi khám?

Rối loạn tiêu hóa là căn bệnh không quá nghiêm trọng ở trẻ. Thực tế đa số các trẻ sẽ tự khỏi bệnh sau 7 – 10 ngày, tuy nhiên sau đó sức khỏe cũng như cân nặng của bé sẽ bị ảnh hưởng nhất định. Vì thế nếu như phụ huynh đã áp dụng các cách chăm sóc trẻ bị rối loạn tiêu hóa mà không có cải thiện thì nên đưa bé đến bệnh viện. Ở mức độ nhẹ, các hoạt động sinh hoạt của bé vẫn diễn ra bình thường. Tuy nhiên, nếu phụ huynh nhận thấy những biểu hiện sau thì nên đưa trẻ đi khám ngay:

• Trẻ bị nôn trớ nhiều, ăn ngủ kém
• Trẻ suy nhược, mệt mỏi, quấy khóc liên tục.
• Trẻ bị mất nước, cơ thể xanh xao do tiêu chảy kéo dài
• Trẻ nôn ra máu hoặc biếng ăn nghiêm trọng
• Trẻ bị táo bón nặng, đại tiện ra máu, nứt kẽ hậu môn
• Tình trạng rối loạn tiêu hóa kéo dài hơn 1 tuần, trẻ chậm lớn.
• Trẻ bị sốt cao, mắt vàng và không chịu ăn uống.

Cách chăm sóc trẻ bị rối loạn tiêu hóa

Nếu như trẻ bị rối loạn tiêu hóa chức năng – tức không do bệnh lý gây ra, phụ huynh chỉ việc chăm sóc trẻ đúng cách thì triệu chứng sẽ tự biến mất. Trong đó quan trọng là điều chỉnh  môi trường sống, chế độ ăn hoặc bú mẹ hàng ngày. Nếu như trẻ bị rối loạn tiêu hóa kèm theo dấu hiệu thấp còi, thiếu dưỡng chất thì phụ huynh cũng cần bổ sung tăng cường các loại vitamin, khoáng chất từ rau, củ, quả và ngũ cốc cho bé. Nhóm đạm lành tính từ thịt gà, thịt heo,  trứng, đậu phụ đồng thời cũng sẽ cung cấp các axit amin cần thiết để bé có hệ miễn dịch đường ruột, tăng đề kháng.

Tăng cường thực phẩm nhuận tràng

Những trẻ bị rối loạn tiêu hóa – táo bón lâu này rất dễ mệt mỏi, cáu gắt, chậm lớn. Vì thế cần điều trị dứt điểm cho trẻ  phòng trừ trường hợp trẻ bị chậm lớn, trĩ, sa trực tràng. Tùy thuộc vào những triệu chứng rối loạn tiêu hóa mà bạn có thể bổ trung vào thực đơn của trẻ các loại thực phẩm nhuận tràng, như rau lang, đu đủ, rau dền, mồng tơi… những thực phẩm này giúp tăng cường nhu động đường ruột, giúp trẻ đi đại tiện dễ dàng hơn. 

Táo bón lâu ngày khiến lượng chất thải trữ trong trực tràng của trẻ, phân khô rắn, cứng như sỏi, trẻ phình chướng bụng, mỗi lần bé đi ngoài đều rất khó khăn. Nguyên tắc quan trọng khi trẻ bị táo bón là phụ huynh nên cho trẻ uống nhiều nước, ăn nhiều rau xanh để kích thích nhu động ruột. Nếu như trẻ bú mẹ thì tiếp tục cho bú, đồng thời nếu trẻ uống sữa công thức nên chọn loại sữa bổ sung thêm chất xơ, khi pha sữa nên pha loãng để trẻ dễ tiêu hóa hết.

Còn đối với trường hợp những trẻ bị tiêu chảy do rối loạn tiêu hóa, phụ huynh không nên cho trẻ ăn cháo loãng mà nên bổ sung các thực phẩm khô như ngũ cốc hoặc các loại hạt dinh dưỡng cho bé. Do khi tiêu chảy, cơ thể trẻ bị mất nước, mất cân bằng điện giải và không hấp thu được dinh dưỡng nên chế độ ăn uống cũng sẽ khác biệt hơn so với khi trẻ bị táo bón. Phụ huynh cần phải tăng cường chế độ ăn uống dễ tiêu hóa, giàu dinh dưỡng, tăng cường điện giải giúp bé khỏe mạnh hơn.

Rối loạn tiêu hóa cũng cần kiêng những loại thực phẩm khó tiêu, thức ăn nhiều dầu mỡ…. Ngoài ra sữa chua cũng cung cấp các men tiêu hóa giúp thúc đẩy quá trình tiêu hóa, phân rã thức ăn trong dạ dày. Từ đó tăng cường các chất dinh dưỡng, và axit amin để đối phó với tình trạng chướng bụng đầy hơi, ợ hơi, chán ăn do rối loạn tiêu hóa gây ra.

Bù nước cho trẻ

Nguyên tắc quan trọng trong những  cách chăm sóc trẻ bị rối loạn tiêu hóa mà phụ huynh không nên bỏ quan là bù nước cho trẻ. Đặc biệt là những trẻ bị tiêu chảy, phụ huynh nên theo dõi tần suất trẻ đi ngoài khi bị mất nước mà cho trẻ uống nhiều nước đun sôi để nguội, bổ sung thê oresol để tăng cường điện giải giúp bé.

Đối với những trẻ lớn hơn, phụ huynh không nên cho trẻ ăn các loại trái cây như ổi, hồng xiêm, cacao, các loại thức uống có ga, cà phê…  Thay vào đó các loại nước ép trái cây, nước mát, hoặc công thức sẽ tốt hơn cho hệ tiêu hóa của trẻ trong thời gian này . Tình trạng thiếu nước cũng xảy ra ở cả những trẻ bú mẹ , nên người mẹ cần tiếp tục cho bé bú ngay cả khi trẻ bị tiêu chảy hoặc táo bón , mẹ cũng nên điều chỉnh chế độ ăn uống sao cho nguồn sữa mẹ có thể được xử lý tốt khi vào dạ dày và đường ruột của bé. 

Giữ vệ sinh cho trẻ

Khi chăm sóc trẻ bị rối loạn tiêu hóa, nguyên tắc quan trọng là đảm bảo giữ vệ sinh cho trẻ. Do trẻ chưa có nhận thức giữ vệ sinh nên bé thường hay ngậm tay, đưa các đồ chơi hoặc chất bẩn vào miệng… Phụ huynh nên rửa tay cho bé trước mỗi bữa ăn hoặc sau mỗi lần bé chơi xong bằng nước và xà phòng . Mỗi tuần đều phải rửa đồ chơi của bé 2 lần và để phơi khô ráo. Ngoài ra các vật dụng các ngân của bé như bình sữa, nấm ti giả cũng cần được vệ sinh mỗi ngày bằng nước nóng.

Thực phẩm tốt cho trẻ bị rối loạn tiêu hóa

Xây dựng bữa ăn lành mạnh, phù hợp với trẻ cũng cần được chú trọng. Đối với những trẻ đang ăn dặm nên bổ sung các loại thực phẩm sau:

Chuối

Chuối được xem là một trong những loại thực phẩm lành mạnh cho những người bị rối loạn tiêu hóa, đặc biệt là trẻ em. Trong chuối có hàm lượng pectin cao, đây là một chất có thể hỗ trợ hoạt động của hệ tiêu hóa và giúp đường ruột hoạt động trơn tru hơn.  Chuối cũng rất giàu kali, đây là chất giúp ngăn chặn tình trạng mất cân bằng điện giải do mất nước, đồng thời cũng giúp làm dịu đi tình trạng nôn mửa, tiêu chảy. 

Ăn táo

Cách chăm sóc trẻ bị rối loạn tiêu hóa được nhiều người mẹ phương Tây áp dụng là dùng táo ép, hoặc bào táo cho trẻ dùng. Thành phần của táo có lượng pectin dồi dào tương tự như chuối, tuy nhiên với trẻ mới ăn dặm thì mẹ nên chế biến táo thành sốt táo nấu chín thay vì dùng đến táo tươi để trẻ dễ tiêu hóa. Bằng cách này cũng giúp cơ thể bé được cung cấp nhiều calo hơn. Trong táo cũng chứa nhiều chất  chống oxy hóa, vitamin và nhiều chất xơ, hỗ trợ tốt cho hoạt động của đường ruột.

Tinh bột từ gạo

Gạo là nguồn tinh bột lành mạnh nhất, do gạo dễ tiêu, không gây áp lực lên hệ tiêu hóa cho trẻ nên khi bé bị bệnh thường được khuyến khích dùng cháo. Khi nấu cháo cho trẻ dùng lúc bị rối loạn tiêu hóa, mẹ cũng nên kết hợp với những loại thịt, rau hoặc thực phẩm dễ tiêu khác để tránh tạo gánh nặng lên dạ dày bé.

Bánh mì nướng

Khi trẻ đã ăn dặm thuần thục thì phụ huynh nên cho bé ăn bánh mì nướng khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa. Cũng giống như gạo, bánh mỳ nướng sẽ giúp ổn định hoạt động lỏng lẻo của đường ruột. Đây là món ăn dặm phù hợp với những trẻ 8 tháng tuổi trở lên.

Rau xanh

Trong khẩu phần bữa ăn hằng ngày của trẻ không thể thiếu rau xanh. Khi bé bị rối loạn tiêu hóa, đặc biệt là ở những trẻ có triệu chứng táo bón, mẹ nên tăng khẩu phần rau cho bé để giúp tăng cường bổ sung thêm một lượng lớn vitamin và khoáng chất. Điều này giúp trẻ có sức đề kháng khỏe mạnh mà các vấn đề về đường ruột cũng hạn chế xảy ra.

Thịt gà

khi bé bị rối loạn tiêu hóa không nên ăn quá nhiều thịt, nguồn đạm an toàn nhất và dễ tiêu hóa nhất cho bé khi đang bệnh là đạm thịt gà. Do hàm lượng chất béo bão hòa có trong thịt gà khá thấp, dễ tiêu hóa và đồng thời giàu dinh dưỡng tương đương với các nguồn đạm khác. Ngoài ra thành phần enzym đa dạng của thịt gà cũng giúp trẻ tăng cường đề kháng và làm dịu những cơn đau ở dạ dày.

Sữa chua

Trẻ sau 6 tháng đã có thể ăn sữa chua, đây là nhóm thực phẩm có thể giúp các lợi khuẩn phát triển trong hệ tiêu hóa. Chúng nằm trong dạ dày và đường ruột với vai trò cải thiện chứng rối loạn đường ruột, thúc đẩy hoạt động tiêu hóa diễn ra thuận lợi. Cũng cần lưu ý ở những trẻ bị loạn tiêu hóa do dị ứng với đạm sữa (bất dung nạp lactose) thì phụ huynh không nên cho bé ăn sữa chua, cũng như các chế phẩm từ sữa khác.

Ngũ cốc nguyên hạt

Trẻ bị rối loạn tiêu hóa có triệu chứng táo bón hay tiêu chảy cũng đều cần dùng đến ngũ cốc nguyên hạt. Đây là nguồn thực phẩm cung cấp lượng chất đạm dồi dào, trong đó còn có nhiều axit amin và thành phần chất béo tự nhiên dễ tiêu hóa. Ngũ cốc bao gồm ngô, hạt yến mạch, gạo lứt,… sẽ hỗ trợ cho hệ thống tiêu hóa của trẻ khỏe mạnh.

Phòng ngừa chứng rối loạn tiêu hóa ở trẻ

Tình trạng rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh chỉ xảy ra khi trẻ ăn phải món ăn không phù hợp, hoặc do chất lượng sữa mẹ có vấn đề. Chăm sóc trẻ bị rối loạn tiêu hóa đúng cách là điều rất quan trọng để bé nhanh khỏi bệnh mà không cần dùng đến thuốc. Sau đây là những lời khuyên được bác sĩ đưa ra để phòng ngừa tình trạng rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ:

Đối với trẻ sơ sinh còn bú mẹ

• Tăng cường sức đề kháng và các lợi khuẩn ở đường ruột cho trẻ bằng cách cho bé bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời và có thể kéo dài các đợt bú mẹ rải rác đến khi trẻ được 2 tuổi.
• Khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa người mẹ vẫn tiếp tục cho trẻ bú mẹ, bằng cách này đảm bảo cơ thể trẻ không bị mất nước và đồng thời bổ sung tăng cường các lợi khuẩn ở đường ruột của bé.
• Trong trường hợp người mẹ không có đủ sữa cho bé bú thì cần tìm nguồn sữa công thức phù hợp với bé. Nếu như bé dị ứng với đạm sữa thì cha mẹ nên chọn những loại sữa có đạm an toàn cho bé.
• Người mẹ nên có chế độ ăn uống khoa học và hợp lý riêng, bổ sung đày đủ các nguồn thực phẩm dinh dưỡng, đa dạng các nhóm chất và tăng cường nhóm thực phẩm giàu vitamin.
• Đối với những loại trái cây, rau quả, rau xanh, người mẹ nên chế biến chín hoặc rửa sạch kỹ trước khi sử dụng, bằng cách này sẽ giúp đảm bảo sức khỏe và chất lượng nguồn sữa cho bé bú.
• Tránh để bé bú quá no, sau khi cho bé bú cần để bé vận động hoặc ngồi một lúc để bé hoàn toàn tiêu hóa hết.
• Phụ huynh nên tập cho trẻ thói quen cho trẻ bú và đi tiêu đúng giờ, thời gian cho trẻ bú mẹ cách thời gian ngủ của trẻ ít nhất 1 tiếng.
• Đảm bảo điều kiện môi trường xung quanh bé sạch sẽ, vệ sinh cơ thể trẻ hàng ngày để hạn chế tiếp xúc giữa cơ thể trẻ với vi khuẩn.

Đối với trẻ ăn dặm

• Chế độ dinh dưỡng trong các bữa ăn dặm của trẻ cần đảm bảo cân bằng giữa đầy đủ các chất
• Ban đầu phụ huynh nên cho bé ăn dặm bằng ngũ cốc nấu nhừ, như bột mì, bột yến mạch hoặc bột gạo.
• Khi trẻ mới bắt đầu ăn dặm, mẹ nên cho bé ăn các món ăn lỏng trước tiên, sau đó mới bắt đầu cho trẻ làm quen với những thực phẩm thô hơn
• Trong 6 – 12 tháng đầu đời, trẻ ăn dặm kết hợp với bú mẹ mới đảm bảo nguồn dinh dưỡng đáp ứng đủ nhu cầu cơ thể
• Trong món ăn dặm của trẻ không nên chứa nhiều chất béo hoặc mỡ động vật, trong đó chất béo từ đậu nành và cá biển là an toàn nhất cho trẻ.
• Lượng chất đạm, rau xanh và các loại ngũ cốc cần chia thành lượng bằng nhau để bé hấp thu tốt.
• Nếu như trẻ có biểu hiện dị ứng hoặc khó hấp thu thực phẩm bất kỳ, phụ huynh không nên tiếp tục cho trẻ dùng món ăn đó.

Những cách chăm sóc trẻ bị rối loạn tiêu hóa được đề cập trong bài viết có thể được áp dụng để điều trị cho trẻ tại nhà. Nếu như bệnh chưa có tiến triển nghiêm trọng thì phụ huynh không cần sử dụng đến thuốc. Phụ huynh cần đảm bảo chính xác tình trạng bệnh của trẻ để kịp thời can thiệp nếu như bé có những biểu hiện phức tạp.  Rối loạn tiêu hóa là căn bệnh đường tiêu hóa dễ điều trị nhưng cũng dễ tái phát, vì thế phụ huynh không nên chủ quan mà cần chữa trị sớm cho bé để trẻ phát triển khỏe mạnh.