Viêm đại tràng giả mạc là gì? Chẩn đoán và điều trị

Bệnh viêm đại tràng giả mạc là hiện tượng viêm nhiễm ở niêm mạc đại tràng do vi khuẩn C. difficile gây ra. Bệnh thường phát triển sau một đợt điều trị bằng kháng sinh do hệ vi khuẩn trong ruột già bị rối loạn.

Viêm đại tràng giả mạc là gì?

Viêm đại tràng giả mạc là tình trạng nhiễm trùng bên trong ruột già có liên quan đến sự phát triển quá mức của một loại vi khuẩn mang tên C. difficile. Loại vi khuẩn này có thể gia tăng nhanh chóng về số lượng ở một số bệnh nhân được điều trị bằng thuốc kháng sinh. Độc tố được sản xuất ra bởi vi khuẩn có thể khiến niêm mạc đại tràng bị kích ứng, viêm nhiễm và hình thành lên một lớp giả mạc.

Bệnh viêm đại tràng giả mạc xảy ra nhiều hơn ở phụ nữ, đặc biệt là những người trên 65 tuổi. Bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nên cần được phát hiện và điều trị càng sớm càng tốt.

Nguyên nhân gây viêm đại tràng giả mạc

Nhiều loại vi khuẩn có thể xâm nhập vào cơ thể và gây hại đến ruột già. Trong đó, vi khuẩn C. difficile là thủ phạm phổ biến nhất gây bệnh viêm đại tràng giả mạc. Loại vi khuẩn này có khả năng tiết ra độc tố mạnh. Nó gây kích ứng tại chỗ và khiến niêm mạc đại tràng bị viêm nhiễm. 

C. difficile nằm trong nhóm các loại vi khuẩn kỵ khí. Chúng có nha bào nên có sức đề kháng rất tốt khi sống ký sinh trong đường tiêu hóa. Khi vi khuẩn sản sinh ra độc tố, chất này có thể gây ngộ độc cho các tế bào ở niêm mạc đại tràng dẫn đến hiện tượng sưng viêm, phù nề và làm tăng bài tiết hình thành lên lớp giả mạc màu trắng ở khu vực tổn thương. 

Lớp giả mạc do nhiễm trùng tạo ra khá mềm và rất dễ bong tróc. Khi bong ra, nó để lại một mảng niêm mạc bị viêm đỏ hoặc các vết loét, có thể kèm theo chảy máu.

Ngoài ra, một số yếu tố khác cũng làm tăng nguy cơ bị viêm đại tràng giả mạc như:

• Dùng nhiều thuốc kháng sinh: Điều trị bằng thuốc kháng sinh kéo dài có thể gây rối loạn hệ vi sinh vật trong đường ruột và tạo điều kiện cho vi khuẩn C. difficile cùng các hại khuẩn trong đại tràng phát triển mạnh dẫn đến nhiễm trùng. Nguy cơ bị viêm đại tràng giả mạc cao hơn ở nhóm đối tượng được điều trị bằng các thuốc kháng sinh Fluoroquinolone, Penicillin, Clindamycin hay Cephalosporin.
• Hóa trị ung thư: Thuốc hóa chất được sử dụng trong điều trị ung thư khi được sử dụng có thể tiêu diệt một lượng lớn vi khuẩn có lợi trong đại tràng, làm mất cân bằng hệ sinh sinh đường ruột. Từ đây, bệnh viêm đại tràng giả mạc mới có cơ hội phát triển.
• Có tiền sử mắc các bệnh đường tiêu hóa: Chẳng hạn như bệnh Crohn,  viêm loét đại tràng.
• Ăn uống không đảm bảo vệ sinh: Sử dụng nguồn nước bẩn, thực phẩm chưa được nấu chín kỹ, ăn đồ ôi thiu có thể khiến vi khuẩn C. difficile tấn công vào cơ thể và gây hại cho đại tràng.
• Sức đề kháng kém: Hệ miễn dịch yếu khiến cơ thể không có khả năng kìm hãm sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh, từ đó làm tăng nguy cơ mắc viêm đại tràng giả mạc.

Triệu chứng viêm đại tràng giả mạc

Không phải trường hợp nào có vi khuẩn C. difficile trong ruột già cũng bị viêm đại tràng giả mạc. Các triệu chứng bệnh thường khởi phát sau vài ngày kể từ khi được điều trị bằng thuốc kháng sinh. Lúc này, hiện tượng loạn khuẩn đường ruột khiến cho C. difficile có cơ hội phát triển mạnh và gây nhiễm trùng.

Các triệu chứng bệnh viêm đại tràng giả mạc ở mỗi cá nhân có thể khác nhau, tùy theo mức độ nhiễm trùng nhẹ, trung bình hay nặng.

Dấu hiệu viêm đại tràng giả mặc mức độ nhẹ đến trung bình:

Khi bị nhiễm trùng nhẹ và vừa, bệnh có thể mang đến một số triệu chứng như:

• Tiêu chảy nhiều lần trong ngày, ít nhất là 3 lần/ngày. Ở những người bị viêm đại tràng giả mạc, triệu chứng tiêu chảy có thể kéo dài từ 2 ngày trở lên.
•  Bụng đau quặn hoặc đau âm ỉ 
• Có thể sốt 38 – 39 độ
• Một số trường hợp không bị tiêu chảy mà lại bị táo bón
• Đau quặn bụng và đau

– Triệu chứng viêm đại tràng giả mạc mức độ nặng:

Đại tràng bị nhiễm trùng nặng có thể khiến bệnh nhân phải đối diện với nhiều triệu chứng khó chịu với mức độ nghiêm trọng hơn. Dưới đây là các dấu hiệu có thể gặp:

• Tiêu lỏng nhiều nước hơn 10 lần trong ngày
• Bụng đau quặn từng cơn
• Tim đập nhanh 
• Sốt
• Đi ngoài ra phân có lẫn máu hoặc mủ
• Kém hấp thu chất dinh dưỡng dẫn đến giảm cân
• Buồn nôn
• Ăn uống không ngon miệng
• Bụng sưng và chướng to
• Tăng bạch cầu trong máu

Khi nào bạn nên đi khám bác sĩ?

Bệnh viêm đại tràng giả mạc nếu không được điều trị sớm sẽ ngày càng tiến triển nặng hơn và gây ra nhiều triệu chứng cũng như biến chứng nguy hiểm. Bạn nên đến gặp bác sĩ ngay khi có bất kỳ dấu hiệu nào nghi ngờ mắc bệnh, đặc biệt là khi thấy cơ thể có những triệu chứng bất thường sau:

• Tiêu chảy nhiều hơn 3 lần trong ngày, phân nhiều nước, lỏng
• Nóng sốt
• Bụng đau dữ dội
• Đi ngoài ra máu
• Các dấu hiệu bệnh kéo dài quá 2 ngày

Bệnh viêm đại tràng giả mạc có nguy hiểm không?

Viêm đại tràng giả mạc không chỉ gây ra nhiều triệu chứng khó chịu mà bệnh nhân còn có nguy cơ gặp phải một số biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là khi để bệnh tiến triển nặng. Các biến chứng thường gặp của căn bệnh này bao gồm:

– Mất nước, rối loạn điện giải:

Biến chứng này xảy ra ở các trường hợp bị tiêu chảy nhiều lần trong ngày. Lượng nước và chất điện giải bị thất thoát nhiều trong mỗi lần bị tiêu lỏng có thể khiến bệnh nhân bị mất nước và rối loạn điện giải, từ đó dẫn đến các dấu hiệu như:

• Tụt huyết áp
• Rối loạn nhịp tim
• Môi khô
• Đi tiểu ít
• Mệt mỏi, choáng váng…

– Thủng đại tràng:

Biến chứng này ít gặp nhưng người bệnh không nên chủ quan. Thủng ruột già là hậu quả xảy ra khi niêm mạc đại tràng bị nhiễm trùng nặng dẫn đến sự hình thành của vết loét. Tổn thương ngày càng ăn sâu vào trong thành đại tràng tạo ta lỗ thủng.

– Viêm phúc mạc: 

Khi đại tràng bị thủng, vi khuẩn từ trong đại tràng có thể tấn công vào trong khoang bụng gây viêm phúc mạc. Đây là biến chứng nguy hiểm, có thể đe dọa đến tính mạng.

Trường hợp bị viêm phúc mạc, bệnh nhân có thể gặp các dấu hiệu như:

• Sốt
• Đau bụng
• Khát nước
• Đi tiểu ít
• Buồn nôn hoặc nôn ói
• Chướng bụng
• Tiêu chảy

– Suy thận:

Triệu chứng suy thận xảy ra trong các trường hợp bị mất nước quá nhanh và nghiêm trọng. Điều này có thể gây tổn thương đến thận và dẫn đến biến chứng suy thận.

– Phình đại tràng nhiễm độc:

Một số trường hợp bị viêm đại tràng giả mạc có biểu hiện táo bón kéo dài. Lượng phân lưu trữ nhiều trong đại tràng khiến cho thành đại tràng bị giãn rộng. Đồng thời chất độc trong phân cũng được đại tràng thẩm thấu ngược trở lại. Sự kết hợp giữa các hiện tượng trên dẫn đến biến chứng phình đại tràng nhiễm độc.

Phương pháp chẩn đoán viêm đại tràng giả mạc

Các kỹ thuật được áp dụng để chẩn đoán viêm đại tràng giả mạc bao gồm:

• Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ trao đổi với bệnh nhân để nắm rõ các triệu chứng đang gặp phải, tiền sử mắc bệnh, chế độ ăn uống hay các loại thuốc đang sử dụng. Đồng thời kết hợp thăm khám đai tràng và kiểm tra bên ngoài vùng bụng để tìm kiếm điểm đau cũng như các dấu hiệu liên quan.
• Xét nghiệm phân: Nuôi cấy phân có thể giúp phát hiện ra sự hiện diện của vi khuẩn C. difficile – thủ phạm chính gây bệnh viêm đại tràng giả mạc.
• Xét nghiệm công thức máu: Sự gia tăng số lượng tế bào bạch cầu trong máu gia tăng có thể cho thấy tình trạng nhiễm trùng trong ruột già. Trong khi đó, số lượng hồng cầu lại cho phép bác sĩ đánh giá được tình trạng đi ngoài ra máu và phát hiện sớm tình trạng thiếu máu ở bệnh nhân.
• Nội soi đại tràng: Trên hình ảnh nội soi, bệnh nhân bị viêm đại tràng giả mạc có thể nhìn thấy các mảng màu vàng hay vết sưng phù nề ở lớp niêm mạc ruột.
• Các xét nghiệm hình ảnh khác: Bao gồm chụp X-quang hay chụp CT. Các biến chứng như phình đại tràng, thủng ruột có thể được phát hiện thông qua các biến chứng này.

Cách điều trị bệnh viêm đại tràng giả mạc

Để điều trị bệnh viêm đại tràng giả mạc, bệnh nhân thường được yêu cầu ngưng sử dụng các thuốc kháng sinh đang dùng, đồng thời thay thế bằng một loại thuốc mới nhạy cảm với vi khuẩn C. difficile. Trường hợp bị nặng có thể phải tiến hành phẫu thuật. 

Cụ thể hướng điều trị bệnh viêm đại tràng giả mạc như sau:

1. Ngưng sử dụng thuốc kháng sinh đang dùng

Sử dụng thuốc kháng sinh chính là một nguyên nhân quan trọng kích thích vi khuẩn C. difficile phát triển mạnh mẽ dẫn đến bệnh viêm đại tràng giả mạc. Chính vì vậy, bác sĩ có thể xem xét đề nghị người bệnh ngưng uống loại thuốc đang dùng. Điều này có thể giúp ức chế sự tiến triển của bệnh, giảm thiểu tổn thương cho đại tràng và cải thiện các triệu chứng liên quan, chẳng hạn như tiêu chảy.

2. Thay thế bằng một loại thuốc kháng sinh khác

Một số trường hợp sau khi ngưng dùng kháng sinh mà các triệu chứng bệnh vẫn còn thì bác sĩ có thể kê đơn một loại thuốc kháng sinh khác. Loại thuốc được lựa chọn có khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn C. difficile và tiêu diệt chúng.

Các loại thuốc kháng sinh mới có thể được sử dụng theo đường uống hoặc đường tiêm tĩnh mạch. Điều này còn tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng.

Đôi khi thuốc kháng sinh có thể được chỉ định kèm theo các sản phẩm men vi sinh để cân bằng hệ vi khuẩn trong ruột già. 

3. Chữa viêm đại tràng giả mạc bằng phương pháp cấy ghép phân (FMT)

Trường hợp bị viêm đại tràng giả mạc nặng, bệnh nhân có thể được điều trị bằng phương pháp cấy ghép phân. Với cách này, các phân được lấy từ đối tượng hiến tặng có sức khỏe bình thường sẽ được cấy ghép cho bệnh nhân nhằm mục đích khôi phục lại trạng thái cân bằng của hệ vi sinh vật có lợi trong đại tràng, đẩy lùi triệu chứng bệnh.

4. Phẫu thuật chữa viêm đại tràng giả mạc

Chỉ định mổ là bắt buộc đối với những bệnh nhân có biến chứng thủng vỡ đại tràng, viêm phúc mạc bụng hoặc có biểu hiện suy nội tạng. Bệnh nhân có thể được phẫu thuật nội soi hoặc mổ hở.

Sau phẫu thuật, bệnh nhân cần nghỉ ngơi một thời gian để cơ thể phục hồi hoàn toàn, tránh lao động nặng nhọc, sử dụng các thức ăn lỏng để dễ tiêu hóa. Ngoài ra, cần chú ý thay băng, thoa thuốc khử trùng vết mổ hàng ngày để không bị nhiễm trùng.

Chế độ ăn uống, sinh hoạt cho bệnh nhân bị viêm đại tràng giả mạc

Để nhanh chóng cải thiện được tình trạng nhiễm trùng và ngăn ngừa bệnh viêm đại tràng giả mạc tái phát trở lại, bệnh nhân cần chú ý:

• Uống thuốc kháng sinh đúng liều, đủ liệu trình theo đơn bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý sử dụng bừa bãi bất cứ loại thuốc nào
• Uống nhiều nước lọc, nước ép trái cây và ăn các món lỏng như súp, cháo để dễ tiêu hóa và ngăn ngừa mất nước cho các trường hợp bị tiêu chảy nhiều lần trong ngày.
• Trường hợp có biểu hiện sốt hoặc đau bụng nghiêm trọng, người bệnh có thể uống thêm Paracetamol sau khi đã tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Rửa tay thường xuyên trước và sau khi chế biến thức ăn, trước lúc ăn cơm hoặc sau mỗi lần đi vệ sinh xong.
• Không để người khỏe mạnh tiếp xúc trực tiếp với phân của người bệnh để tránh bị lây nhiễm vi khuẩn.
• Tăng cường sử dụng các thực phẩm tốt cho tiêu hóa như sữa chua, khoai lang, chuối, cà rốt…
• Tránh sử dụng các đồ ăn, thức uống như: Món cay, thức ăn chiên xào,bia rượu, nước ngọt có ga…
• Khi bị viêm đại tràng giả mạc, bệnh nhân tuyệt đối không được uống thuốc cầm tiêu chảy bởi điều này có thể cản trở đến quá trình loại bỏ vi khuẩn ra khỏi cơ thể.